Erfgoed van de Week: De Poort van Kleef

Door Ria Gresnigt (Vrijwilliger Regionaal Archief Zutphen)

Met deze rekening van De Poort van Kleef zijn we in één klap terug in de jaren zestig. We krijgen een beeld van druk pratende (voornamelijk) mannen in een rokerig zaaltje, sigaret in de ene hand, een oude of jonge klare (jenever) in de andere hand, in het midden een schaaltje bitterballen en een glas gevuld met sigaretten. Zo zou de vergadering van het Actie Comité Zutphen op 27 april 1967 in De Poort van Kleef er ongeveer uit hebben gezien. Dat Actie Comité, een groep Zutphense middenstanders die onder andere de kermis organiseerde, was bij lange na niet de enige gebruiker van het etablissement. 

Vanaf 1880 op de Turfstraat

De Poort van Kleef was tot voor enkele jaren een bekend gezicht op de Turfstraat 28 in Zutphen. Al in 1880 was het restaurant in het nieuws in de Zutphense Courant. Een kelner liep met een brandende kaars de keldertrap van het restaurant af en struikelde daarbij. In zijn val greep hij een gasleiding, die brak, waarbij het vrijkomende gas samen met de brandende kaars een ontploffing veroorzaakte. Gelukkig liep het goed af met de kelner en het restaurant. Eind negentiende, begin twintigste eeuw kwamen er in de krant regelmatig berichten over De Poort van Kleef. Zo waren er bijeenkomsten van handelsreizigers, van officieren met verlof en van de vereniging tot bevordering van de bloei van de veemarkt. Ook werden er aanbestedingen gehouden, sollicitatiegesprekken gevoerd en biljard-concoursen georganiseerd. In de jaren twintig veranderde het restaurant in een hotel en werd het complex een tijdje Die Pforte von Cleve genoemd.

Rechts "Die Pforte von Cleve" (Poort van Kleef) op een ansichtkaart met een poststempel uit 1929.

Het trefpunt van Zutphen

Met name in de jaren vijftig wanneer de heer Hendriksen het roer overneemt (1953) ontpopte het etablissement zich als de huiskamer van Zutphen. De wervende teksten in de Zutphense kranten laten dat zien. Zo werden klanten opgeroepen om na het bezoek aan de donderdagmarkt naar De Poort te gaan voor hun kopje koffie, of na de Sinterklaasinkopen voor een thee-complet. Ook kon men in De Poort komen eten want ‘ook uw vrouw stelt prijs op een rustig weekend’ [sic].  Er traden bekende entertainers op, en er vonden demonstraties plaats van de ‘volautomatische Zwitserse Elna naaimachine’. Er werden cursussen bloemschikken gegeven en patroontekenen en er waren opleidingen voor schoonheidsspecialist en mannequin ‘maten 38 tot en met 46’. Maar met name het feit dat er in De Poort naar de televisie gekeken kon worden, was bijzonder in een tijd waarin de televisie zeker nog geen gemeengoed was in elke huiskamer. Men kon een ‘televisievoorstelling’ komen kijken van het circus Strassburger, van het komische duo Snip en Snap, van het huwelijk van Prins Rainier met Grace Kelly en van sportwedstrijden.

Logo

Met het logo van ‘Zutphen Torenstad’ heeft Hendriksen zijn gasten een vertrouwd gevoel willen meegeven. Opvallend aan het logo is de top van de Sint Walburgiskerk (tweede toren van links) die ontbreekt. Daaruit kunnen we opmaken dat het logo gemaakt is na 30 maart 1948. Op die dag brak er namelijk brand uit in de spits van de toren. De speciale blusleiding in de toren was kapotgeschoten in de oorlog met als gevolg dat het bluswater te laat kwam en de spits geheel afbrandde. Pas in 1970 kwam er een nieuwe spits op de toren.

De oorsprong van De Poort van Kleef

Het bijzondere aan De Poort van Kleef is dat er in Nederland veel restaurants of hotels deze naam voeren. Er is veel gespeculeerd over de oorsprong van de naam, maar een eenduidige verklaring ervoor is er niet. Een veelgenoemde theorie is dat de naam afkomstig zou zijn van een brouwerij in Amsterdam die Gerard Heineken in 1863 kocht. In de gevel van die brouwerij zat een gevelsteen genaamd ‘Huys te Kleef’, omdat het een leen was van Margaretha van Kleef, echtgenote van Alfred van Beieren (eind 14^e eeuw).

Foto uit begin twintigste eeuw, genomen vanaf de hoek bij de Overwelving met links de Poort van Kleef op de hoek met de Beukerstraat.

In 1874 werd de brouwerij omgebouwd tot eethuis genaamd Die Port van Cleve. Heineken gaf de uitbater een voorschot, op voorwaarde dat deze exclusief Heinekendranken verkocht. Het eethuis liep goed, waardoor het vele navolgingen kreeg. Het is mogelijk dat Heineken ook aan de andere uitbaters een lucratieve deal voorlegde. Hoe dan ook, vanaf het eind van de negentiende eeuw tot aan de huidige tijd is De Poort van Kleef een klinkende naam in het restaurant- en hotelwezen.

Meer foto’s van de Poort van Kleef kunt u vinden in de collectie Beeld en Geluid.