Erfgoed van de week: De refter van het Broederenklooster tussen de panden aan de Overwelving en de Rozengracht

Door Christiaan de Jong

De refter van het Broederenklooster aan de Rozengracht is nu een enigszins op zichzelf staand gebouw. Rechts ervan ligt, aan het huidige Broederenkerkplein, de kloostertuin als een open plek in de stad. Maar ooit waren de panden opgenomen in een aaneengesloten straatwand. Wanneer we oude foto’s bekijken wordt dit goed duidelijk.

Op de eerste foto, uit 1904, zijn de gevels aan weerszijden van de refter te zien. Let hierbij ook op deze foto op de drie schuifvensters op de verdieping en de kleine openingen op de begane grond. Die zijn aan het begin van de twintigste eeuw ‘teruggerestaureerd’ naar spitsboogvensters, zoals al op de volgende foto uit 1918 te zien is. Op de foto’s is ook goed te zien dat er wel altijd een doorgang aanwezig was naar de Rosmolensteeg, als verbinding tussen de Overwelving en de Turfstraat. Via deze doorgang was ook de openbare leeszaal te bereiken; extra aangeduid met het bord boven de doorgang.

Tijdens de bombardementen in 1944 liep dit deel van de stad grote schade op. Op de derde foto, die direct na het bombardement gemaakt is, is de oorlogsschade goed te zien. Hierbij liep de refter veel schade op en waren er ook slachtoffers te betreuren onder de in de kelder schuilende inwoners van Zutphen. De schade aan de panden aan weerszijden van de refter was aanzienlijk. Dusdanig zelfs dat deze uiteindelijk geheel zijn gesloopt. Op de vierde foto, gemaakt in de periode 1945-1952, en de vijfde foto uit 1949, staat de refter als enige gebouw in de rij, met links en rechts een grote gapende ‘leegte’.

Nog enkele jaren nadat in 1949 de schade aan de refter was hersteld bleef het gat links ervan onbebouwd, maar hier werd uiteindelijk het nieuwe depotgebouw gerealiseerd voor het Zutphense museum en archief. Het plan voor wederopbouw van de straatwand rechts van de refter aan de Rozengracht werd nooit gerealiseerd. Het als omsloten kloostertuin ontworpen plantsoen met het Gideonmonument wel en dat is nu een blijvende herinnering aan het bombardement van 14 oktober 1944.