Erfgoed van de week: Historisch landschap in de Zuidwijken
Door Eef Stoffels
Nederland kampt met een grote woningbouwopgave, Zutphen niet uitgezonderd. Zo stelt de gemeente zich ten doel tot 2030 wel 2300 woningen bij te bouwen. Hoe geef je erfgoed een plek in dergelijke grootschalige ruimtelijke ontwikkelingen? De nieuwe erfgoednota en de omgevingsvisie zullen daar voor de gemeente Zutphen antwoord op geven. Woningnood is niet van vandaag of gisteren: Hoe ging men in het verleden, om met het verleden? Misschien kunnen we daar wel inspiratie uit putten…
De Zuidwijken. Een misschien op het eerste zicht niet in het oog springend voorbeeld. Deze wijk is ontstaan in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Er werd met name voor jonge gezinnen gebouwd, die bezig waren de stedelijke kernen te verruilen voor het groenere en ruimere “platteland”.
Hoe in een bepaalde periode werd gebouwd, weerspiegelt vaak hoe men dacht over de samenleving. Het is ook vaak een reactie op recente gebeurtenissen. Zo zien we in de laagbouw en het speelse stratenpatroon (bloemkool-achtig) van de Zuidwijken een “afrekening” met de inmiddels als te streng en saai ervaren hoogbouw uit de jaren zestig. En werd het “ruim baan voor de auto”- gedachtegoed ná de oliecrisis van 1973 meer en meer ter discussie gesteld (de hoge aantallen kinderdoden in het verkeer droegen hier zeker ook aan bij). Kinderen moesten vrij kunnen ravotten in het groen. Zelfs de positie van de vrouw komt tot uiting in het stedenbouwkundig ontwerp. In de lage en middenhoge woningen lagen de woonkamers veelal “intiem” aan de privétuinkant, en de keuken juist aan de voorkant, met zicht op het vele openbaar groen. Zo kon moeder de vrouw met één oog op de potten en pannen gericht, met het ander de spelende kinderen in de gaten houden.
Bij grootschalig aangelegde nieuwbouwwijken was in het ontwerp vaak weinig ruimte voor landschappelijke kenmerken die het voormalige gebruik en uiterlijk van het gebied verraden. Toch werd in de Zuidwijken juist wél bewust aansluiting gezocht bij het bestaande landschap door bestaande beplanting en verkavelingsstructuren zoveel mogelijk in het ontwerp in te passen.
Zoekopdracht
Kunt u de oude landschapsstructuren terugvinden in de drie afbeeldingen in de slideshow bovenaan dit bericht?
En, wat is uw oordeel? Is dit een goed voorbeeld hoe historische (landschaps)waarden in te passen in nieuw te bouwen wijken?
Op de afbeeldingen:
1. De nieuwe IJsselbrug met zicht op de zuidwijken (foto Evert v.d. Worp, collectie Erfgoedcentrum Zutphen)
Op deze foto, gemaakt tijdens de aanleg van de Zuidwijken, zie je hoe de wijk een antwoord formuleert op verschillende fasen en ontwikkelingen in het (recente) verleden: 1. De “strenge” formalistische hoogbouw van enkele jaren daarvoor op achtergrond; 2. Laagbouw en middenhoogbouw (“gestapelde laagbouw”) van de zuidwijken in het midden van de afbeelding als reactie daarop; 3. Op de voorgrond de Nieuwe IJsselbrug die ruim baan aan dezelfde auto moest verschaffen, die als reactie op de toegenomen verkeersdrukte in de Zuidwijken weer werd beteugeld. 4. Fier tussen brug en nieuwbouw staat in de uiterwaarden hoeve Stokebrand die ons nog herinnert aan het de voormalige landbouwfunctie van het gebied. 5. Ook zichtbaar: De oude knotwilgen die langs (deels nieuw gegraven waterpartijen) herinneren aan de natte historie van het gebied.
2. Een uitsnede van een infraroodluchtfoto met daarop historische kavelgrenzen geprojecteerd. (bron: Erfgoedcentrum Zutphen)
Op deze afbeelding zijn huidig groen (in infrarood) en huizenbouw geprojecteerd op de historische kavelgrenzen (zwarte hoekige lijnen). Als je goed zoekt, zie je enige waterlopen, verkavelingstructuren en historisch groen die desondanks toch behouden zie gebleven. Wie herkent ze allemaal?
3. 1e Bosstatistiek (1938-1942) (bron: website RCE)
Op de uitsnede van deze Staatsbosbeheerkaart is zichtbaar welke bomen er in de beginjaren van de oorlog nog stonden. Zijn deze terug te vinden op de nieuwe plattegronden?
Stuur uw antwoorden naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Wilt u ook leuke erfgoedverhalen over uw buurt in deze rubriek? We horen ze graag! Tips kunt u ook sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..