Erfgoed van de Week: Stoepen in Zutphen
Door Jeroen Krijnen
In de Zutphense binnenstad zijn op diverse plaatsen voor de oude huizen stoepen te vinden, niet te verwarren met trottoirs. Stoepen bevinden zich in de zone voor het huis, een situatie die in de binnenstad al sinds de middeleeuwen bestaat. In het verleden werd het kleine strookje grond ook wel gebruikt om een kippenhok te plaatsen of er varkens te houden, hetgeen overigens vanwege het rommelige aanzien niet werd aangemoedigd. Ook het bebouwen van de strook grond met een zogenaamd pothuis kwam voor. Wat door de eeuwen heen in ieder geval veel gebeurde, was het afbakenen van het strookje met een hek of het markeren ervan met hoekpalen. (afb. 1)
Stoepen kwam men in de meeste straten in de binnenstad tegen, behalve in stegen en smalle straten.
Nu zijn ze nog te zien langs de Groen-, Hout- en Zaadmarkt, maar ook in de Lange en Korte Hofstraten, de Turfstraat en Beukerstraat waren stoepen, al of niet afgebakend met een hek of stoeppalen, gemeengoed. (afb. 2)
Vanaf het begin van de twintigste eeuw zijn de meeste stoepen omwille van het verkeer opgeruimd. In ruil voor het beheer van de stoepen door de gemeente werden de meeste stoepen vrijgegeven voor algemeen gebruik. Het formele eigendom bleef meestal bij de pandeigenaren.
Daar waar de hekken en staven tussen de stoeppalen werden verwijderd, is aan de hand van resten van doken of afgezaagde staven in de muur vaak nog wel te herkennen waar deze aan de huizen bevestigd zijn geweest. (afb. 3 en 4)
Een optredend probleem daarbij is het roesten van deze restanten in de muur. Roest kan zeven maal het volume van ijzer aannemen met scheurvorming en loszittende bakstenen tot gevolg. (afb. 5) Recent werd daarom uit de gevel van het pand Zaadmarkt 99 het haakvormig gesmede, ingemetselde uiteinde van een hekstang verwijderd. (afb. 6) Dit leverde waardevolle informatie op over hoe deze staven waren bevestigd en maakt bovendien duidelijk dat de huidige stoep met een hek van hardstenen stoeppalen en gesmede staven omstreeks 1850 gelijktijdig met de bouw van de gevel van Zaadmarkt 99 tot stand kwam.
Op de afbeeldingen:
- Stoep Zaadmarkt 99
- Gevelwand Zaadmarkt rond 1920 (SZU002027109, collectie Erfgoedcentrum Zutphen)
- Stoeppaal met restant staat
- Dook in muur, gemarkeerd
- Verwijderen roestend anker
- Stoephek staaf, hoekfragment