Erfgoed van de week: Risicokaart oorlogsresten, de kaart uit 2016
Door Jos van Dalfsen
Van september 1939 tot en met mei 1945 stond Europa in teken van de Tweede Wereldoorlog. Een oorlog die in tegenstelling tot de Eerste Wereldoorlog niet aan Nederland voorbij ging en ook Zutphen heeft twee keer onderdeel uitgemaakt van de frontlinie, eerst in 1940 tussen de oprukkende Duitsers uit het oosten en het Nederlandse leger in het westen en in 1945 tussen de oprukkende Canadezen en de terugtrekkende Duitsers.
Deze frontlinies, maar ook de tussenliggende oorlogsjaren hebben veel sporen achtergelaten in de bodem van de gemeente Zutphen. Zo kennen we allemaal het mislukte bombardement op de IJsselbrug van 14 oktober 1944 en natuurlijk de aanval op de munitietrein van 28 september 1944, waarbij de trein na een tweede aanval van jachtbommenwerpers om 9.00 uur begon te exploderen en daarmee doorging tot 15.00 uur. Er zijn daarbij vele duizenden bommen en granaten geëxplodeerd en in het rond geslingerd. Je kunt je voorstellen dat er bij beide acties munitie in de grond is gekomen die niet is geëxplodeerd, maar die ook in of na de oorlog nog niet is opgeruimd en dus een potentieel risico vormt. Een risico dat relevant wordt wanneer ergens gegraven gaat worden.
Om dit risico in beeld te brengen is in 2016 een eerste Risico Inventarisatie uitgevoerd naar “niet gesprongen explosieven” in de bodem van Zutphen. Voor deze kaart is een inventarisatie gemaakt van de gebeurtenissen in Zutphen van het begin van de oorlog tot het einde van de oorlog. Aansluitend is een lijst gemaakt van bekende ruimingen in en na de oorlog van explosieven en tot slot is door middel van het bestuderen van luchtfoto’s een beeld gemaakt van de aanwezigheid van loopgraven en geschutsposities in de gemeente Zutphen. Deze drie bronnen samen vormen de kaart op basis waarvan het mogelijk was om het potentiële risico van graafwerkzaamheden in te schatten.
De foto’s bij deze tekst laten de Defence Overprint zien, feitelijk de eerste risicokaart uit 1945 waarin de geallieerden de Duitse stellingen in beeld hebben gebracht en een uitsnede van de huidige risicokaart uit 2016.
Het vervolg op deze aflevering verschijnt op 19 februari 2025.