Erfgoed van de week: Everyone a Penfriend!!

W.A. Wilten en de Vrienden Society

Door Rob Kammelar

De Wilten-panden, hoek Houtmarkt – Korte Hofstraat. Welke Zutphenaar kent ze niet? Jarenlang een hoofdpijndossier voor de Zutphense binnenstad wegens leegstand en renovatie. Maar ooit was hier een bloeiende woninginrichtingszaak gevestigd. Decennia lang zwaaide Willem Antony (Wim) Wilten de scepter in deze zaak, die ooit door zijn vader was begonnen. Wim Wilten bleef single en overleed in 2001. Het Regionaal Archief Zutphen verkreeg een deel van de papieren nalatenschap van Wim Wilten. De stukken zijn inmiddels geïnventariseerd. Naast documenten over de winkel, zijn er ook veel stukken over het privéleven van Wilten. Die laten een volstrekt onvermoede kant van de persoon Wim Wilten zien.

De panden van Wilten voor WOII. (Regionaal Archief Zutphen)

Jeugdige idealen

De jonge Wim Wilten (1919) blijkt de spil in een idealistische jeugdbeweging. Jonge enthousiastelingen die zich direct na de bevrijding in 1945 willen inzetten voor een betere wereld. De beweging is niet beperkt tot Zutphen, maar heeft aanhangers in het hele land. Ze kennen elkaar veelal van voor de oorlog. Ze komen uit de wereld van de padvinderij, de esperantisten, de pacifisten, progressief-christelijke verenigingen en andere idealistische milieus. Bewegingen die tijdens de oorlog bijna allemaal verboden waren. Vrienden Society noemen ze hun nieuwe beweging. Wim Wilten en zijn vrienden streven naar een wereld zonder oorlog. Ze willen dat bereiken door kennis te nemen van en begrip te kweken voor andere culturen wereldwijd. Ze geven een heus tijdschrift uit, Sprekende Jeugd. Het verschijnt om de twee weken. Wilten schrijft erin onder het pseudoniem W. Tenly.

Weerbarstige wereld

Maar met idealisme en goede wil alleen verander je de wereld niet. De Vrienden Society komt maar moeilijk tot ontplooiing, net als vele andere naoorlogse idealistische jongerenclubjes. Ook Sprekende Jeugd slaat niet aan en moet na enkele jaren stoppen. De Vrienden Society kwakkelt. Verenigingsactiviteiten komen nauwelijks van de grond. Met één uitzondering. De behoefte van jongeren om in contact te komen met gelijkgestemde jongeren elders – liefst in het buitenland – is groot. Maar de mogelijkheden zijn beperkt. Europa ligt in puin. Er is geen geld, wegen en spoorwegen zijn vernield. Duitsland is verslagen, maar de oorlog heeft plaats gemaakt voor de Koude Oorlog. Politieke barrières belemmeren de reiziger. De moderne communicatiemiddelen moeten nog worden uitgevonden. Hoe leg je dan contact? Je schrijft brieven!

Het bulletin van de Vrienden Society van april 1960. (Regionaal Archief Zutphen)

Penfriends

En precies dat is de enige activiteit van de Vrienden Society die wel succesvol is. Bijna twee decennia lang runt Wim Wilten Neerlands Correspondentie Centrum, begonnen als afdeling van de Vrienden Society. Wilten voorziet jongeren van correspondentieadressen. Wie een penfriend zoekt, schrijft naar Postbus 37, Zutphen. Prompt krijgt hij of zij enkele adressen toegezonden. Die beperken zich niet tot Nederland, zelfs niet tot Europa. Wil je corresponderen met iemand in Japan, Indonesië, Palestina, Canada, Nigeria, Hawaii? Wim Wilten levert je een adres. Middels advertenties in kranten en tijdschriften (Everyone a Penfriend!!) biedt Neerlands Correspondentie Centrum zijn diensten aan. Er verschijnt regelmatig een Bulletin waarin Wilten mededelingen en nieuwtjes voor penfriends verzamelt. Na 1950 horen we van de Vrienden Society niet veel meer, maar Wim Wilten gaat met zijn bemiddelingsbureau nog door tot midden jaren zestig.

De gebouwen waren in de jaren zeventig. (Regionaal Archief Zutphen)

Dat achter de gevels van de Wilten - panden ook Neerlands Corrrespondentie Centrum op volle toeren draaide, was tot nu toe niet bekend. Ook is het moeilijk voor te stellen dat Wilten het vele werk voor dit bemiddelingsbureau in z’n eentje deed. Maar nergens uit de stukken wordt duidelijk wie hem assisteerden. Wellicht hielp zijn winkelpersoneel een handje mee? Er valt nog veel te ontdekken in dit archief. Het Regionaal Archief Zutphen bezit verschillende exemplaren van Sprekende Jeugd, Bulletin en nog andere periodieken van de Vrienden Society. Fascinerende lectuur uit de naoorlogse jaren van deels Zutphense oorsprong.