Erfgoed van de week: Handmerken

Bij het regionaal Archief Zutphen kun je als bezoeker van de website scans aanvragen van archiefstukken en onderzoekers maken daar regelmatig gebruik van. Zo wordt nu een pak met huwelijkse voorwaarden en boedelscheidingen uit de periode 1636-1791 gescand. Deze officiële documenten uit het archief van de Heerlijkheid Dorth zijn allemaal netjes ondertekend. Maar niet iedereen kon in die tijd lezen of schrijven. In de stapel akten is dit goed terug te zien: veel mensen zetten alleen een handmerk.

Een handmerk (of signet) was een merkteken dat in de middeleeuwen werd gebruikt om akten te ondertekenen. Het handmerk is voortgekomen uit het huismerk, dat van oorsprong altijd betrekking heeft op een huis of boerderij, maar een handmerk is persoonsgebonden. Mensen die zelf niet konden lezen of schrijven, zetten eenvoudige merktekens of handmerken. De klerk schreef daar dan bij: “Dit is het merck van Jan Marckvoort”, wat dan werd gevolgd door een kruisje of een ander symbool.

In de “Dorthse” stukken komen we verschillende symbolen tegen. Zowel mannen als vrouwen gebruikten een handmerk. Opvallend is dat traditionele tekens, als kruisjes en wolfsangels, hier weinig worden gebruikt. De gebruikte symbolen zijn hebben veel meer te maken met het dagelijks leven van de ondertekenaar: kleine hooivorken, een zeis, bijl, sikkel, pijl en boog en zelfs een klein geweer! Ook zien we veel rondjes met een stip erin. Misschien een molensteen?

Binnenkort is het archiefstuk met deze bijzondere handtekeningen helemaal digitaal beschikbaar en te bekijken in het archievenoverzicht.