Erfgoed van de week: Baltische fibula

Cicadefibula, gevonden bij Wapsen, BrummenDit Erfgoed van de week is misschien het meest onooglijke tot nu toe, maar zeker ook een van de meest interessante! Het kleine bronzen voorwerpje dat er uitziet als een eendenpootje is een fibula (mantelspeldje) uit de vijfde eeuw. Het werd gevonden op de vindplaats Wapsen in Brummen.

Dit type fibula wordt een “cicadefibula” genoemd. In beter uitgewerkte typen is duidelijk een insect te herkennen, de associatie met een cicade is op zijn minst twijfelachtig. Het epicentrum van dit type ligt in Hongarije en is wel met de Hunnen geassocieerd. Ze zijn echter in het grootste deel van Europa wel gevonden, zij het in veel kleinere aantallen. Er zijn ook lokale varianten.

Het interessante van dít exemplaar is dat het zeer slanke subtype te vinden is in Samland (het schiereiland bij Kaliningrad), Litouwen en Mazurië. Dit gebied was altijd zeer belangrijk vanwege één enkel exportproduct: barnsteen. Heel Europa gebruikt(e) barnsteen uit het Baltische Samland, dat gewonnen werd door de lokale Aestii. Het vond zijn weg vooral langs de rivieren: langs de Oder en de Weichsel en eenmaal in Midden-Europa via de Rijn.

Opvallend is dat er in Samland ook fibula’s zijn gevonden uit wat nu Hongarije is. Maar hoe zou een fibula uit Samland híer terecht komen? Gezien de grote afstand en daarmee de kans dat er tussenhandelaren waren, is het niet aannemelijk dat een Aestische handelaar tot aan de IJssel kwam. Hoe de speld hier dan wel terechtkwam zullen we nooit weten, maar de link met Baltische barnsteen, dat hier met zekerheid wél terecht kwam, lijkt evident.