Erfgoed van de week: Het mysterie van de Hogebrug
Een speurtocht in de stadsrekeningen van Zutphen
In de middeleeuwen werden poorten, bruggen en muren vaak dag en nacht bewaakt. Bij het transcriberen van de stadsrekeningen komen vrijwilligers dan ook regelmatig loonbetalingen aan brug- en poortwachters tegen. Deze informatie is zeer waardevol voor onderzoekers, want zo weet je welke poorten en bruggen er in de stad waren. Onder meer daardoor kan Constant Willems, de bouwer van de maquette van Zutphen in 1485, de stad zo nauwkeurig mogelijk namaken.
Op zoek naar aanwijzingen
Maar… als je de naam hebt, weet je nog niet waar hij ligt! Zo was bekend dat er ergens een Hoeger Brug had gelegen. Maar waar precies? Omdat dit voor de maquette natuurlijk wel heel belangrijk is, ging een vrijwilligster in de stadsrekeningen op zoek naar aanwijzingen. Ze vond in de rekening van 1445 een post die leek te wijzen op een ligging over de Berkel tussen de Berkelruïne en de watermolens. Maar het zou toch onzin zijn: een brug met een waakhuis, midden in de stad? Dat kon niet kloppen. Daarom zocht ze verder en vond in 1447 de volgende melding:
Des sondaghes nae Sacramenti verloent Evert Hunynck vanden dijck to maken by der Hogher brugghen aen den borcht graven, dat aen hem voert verdinghet is 5 pond.
De zondag na Sacramentsdag betaald aan Evert Hunynck voor het maken van de dijk bij de Hogebrug aan de burgwal, wat hem aanbesteed was, 5 pond.
De ontknoping
Stadsarcheoloog Michel Groothedde kon met deze informatie uit de voeten: “Nu is de brug goed te plaatsen. Het is de brug buiten de (oude) Nieuwstadspoort, specifieker, buiten wat nu de Spaanse Poort is en waar in 1532 het rondeel werd gebouwd. De Berkel -althans het Berkelwater- stroomde ook in de buitenste oostelijke Nieuwstadsgracht (er waren parallelle grachten, gescheiden door een wal) naar de watermolens buiten de Nieuwstadspoort.”
Hoewel hij en Constant Willems wel wisten dat daar een brug had gelegen, en zij hem hadden gezien op zestiende-eeuwse plattegronden, was het onbekend hoe hij heette en of hij er bijna een eeuw eerder ook zo uitzag. Mede door de gevonden tekst is dat nu bevestigd. De brug komt dus zo op de maquette, compleet mét de watermolens en het waakhuis dat in 1454 specifiek genoemd wordt:
Item verloent Coenret Hellenbreker int waeckhuess op die hoge brug een doer gemaket ende 1 lueke […] en […] twee hengelsschen up die Hogebrug 5 krumstaert, een nie slot mit 2 slotelen ende 1 klinke aen die doer voer 8 krumstaert.
Betaald aan Coenret Hellenbreker voor het maken van een deur, een luik en twee hengen in het waakhuis op de Hogebrug: 5 kromstaart; een nieuw slot met twee sleutels en een klink aan de deur voor 8 kromstaart.
Nieuwsgierig naar de maquette van middeleeuws Zutphen? Kijk op www.zutphen1485.nl.