Erfgoed van de Week: Hoefijzers van de Hellenkamp: een kwestie van geluk?
Sinds november vorig jaar worden graafwerkzaamheden voor de rioolvervanging in Warnsveld nauwlettend in de gaten gehouden door de archeologen van de gemeente Zutphen. Hierbij zijn al veel interessante zaken aangetroffen, zo werd in januari bij Erfgoed van de Week al ruim aandacht besteed aan de vondst van een middeleeuwse waterput. Vorige maand zijn bij werkzaamheden ter hoogte van Hellenkamp nr. 26 twee hoefijzers aan het licht gekomen. Nu worden wel vaker hoefijzers gevonden, dus op het eerste gezicht niets bijzonders. De Warnveldse exemplaren vielen echter direct op door hun sterk langgerekte vorm, reden voor de archeologen om de hoefijzers eens aan een onderzoek te onderwerpen.
De ijzeren hoefijzers zijn inmiddels door een vrijwilligster van Team Archeologie vakkundig gereinigd en ontdaan van de dikke laag roest. Vermoedelijk dateren de hoefijzers uit de 19e of (vroege) 20e eeuw. Eén hoefijzer is nog helemaal compleet en heeft een lengte van maar liefst 21 cm; het voor de helft bewaard gebleven exemplaar gaat daar met circa 24,5 cm zelfs nog overheen. Bij nadere beschouwing blijken de uiteinden van de hoefijzers (met oorspronkelijk een uitstekende hak) op een gegeven moment tot een langere strook te zijn gesmeed en voorzien van drie ronde gaten. Nu komen bij hoefijzers wel vaker extra ronde gaten voor waarin zogenoemde kalkoenen kunnen worden geschroefd: spitse schroeven waardoor het paard extra grip heeft op een gladde ondergrond. Maar drie kalkoenen op een rij is misschien een beetje veel van het goede. Daarbij zijn bij het halve exemplaar aan de voorzijde van het ijzer ook nog eens twee grote ronde gaten aangebracht. Waarvoor hebben de extra gaten gediend?
De eerste gedachte was dat de hoefijzers als gelukbrengend object zijn opgehangen aan of bij een deur. Dat hoefijzers geluk zouden brengen is immers een wijdverbreid bijgeloof; alleen al in de Nederlandse VolksverhalenBank van het Meertens Instituut zijn hier tientallen voorbeelden van te vinden. En minder bijgelovige lieden kunnen natuurlijk ook puur ter decoratie een hoefijzer aan een wand of deurpost ophangen. Maar een hoefijzer kan direct worden vastgespijkerd, daarvoor hoef je de uiteinden niet in een lange strook te (laten) smeden en voorzien van extra bevestigingsgaten… Waarom al dat extra werk?
De archeologen staan dus nog steeds voor een raadsel. Zijn de hoefijzers wellicht hergebruikt voor hang- en sluitwerk? Zo zijn op het internet schuifdeuren te vinden met hoefijzervormige deurbeslag. Wie het weet, mag het zeggen! En met een beetje geluk komen we erachter waarvoor de hoefijzers zijn (her)gebruikt.