Erfgoed van de week: Twee grote waterputten aan de Halvemaanstraat – deel 1 van 3

In 2016 en 2017 is er aan de Halvemaanstraat een grote opgraving uitgevoerd waarbij er in totaal acht maanden is gegraven. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de nieuwbouw van huizen en appartementen met parkeerkelders door Hegeman Bouwgroep. Inmiddels staan de woningen al een paar jaar en is de inrichting van zowel de Halvemaanstraat als de Melatensteeg helemaal afgerond, waarbij een gat in de stad voor het eerst in 50 jaar weer is gevuld.

Het onderzoek heeft een schat aan vondsten en nieuwe kennis opgeleverd, maar één complex heeft onze archeologen echt vier jaar bezig gehouden. In het uiterste zuidwesten van het plangebied, feitelijk onder de werkplaats van de oude autogarage Schoolderman, hebben we twee waterputten gevonden. Het is niet heel bijzonder om twee waterputten te vinden - tijdens het hele onderzoek hebben we er veertien gevonden - maar deze twee zijn bijzonder om dat ze groot zijn, dicht bij elkaar staan en op elkaar zijn aangesloten.

De grootste waterput was circa 5,5 meter diep vanaf het maaiveld, hij had een schacht van circa ruim één meter in diameter die op een diepte van circa drie meter onder het maaiveld ineens uitkraagt. De schacht blijkt op een koepel te staan van een nog breder deel dat grotendeels onder het grondwater lag, maar een diameter had van 2,3 meter. Om deze ene waterput te kunnen plaatsen is 55 kubieke meter grond uitgegraven. Dat is zo’n tachtig ton aan grond die met de hand is uitgegraven tot een diepte van 5,5 meter. Een monsterklus.

Maar dat was nog niet genoeg, want op 1,3 meter afstand lag een tweede waterput. Deze is ietsje kleiner, slechts vijf meter diep onder maaiveld en met een diameter van slechts 1,85 meter. De beide waterputten waren aan elkaar verbonden met een loden buis. Dus bij het oppompen van water uit de ene put, werd deze gevuld vanuit de andere put.

Op het moment van opgraven stond er in de twee putten samen zeven kubieke meter water, 7.000 liter. Wie of wat heeft er zo veel water nodig? Om het vraagstuk nog wat complexer te maken is een bijzondere aanvulling bij de grote waterput gevonden... Een bakstenen goot loopt namelijk naar de waterput toe en mondt uit in de schouder van de koepel, dus net in het brede deel. Waarvoor was deze goot? Werd er misschien nog meer water naar de waterput gevoerd vanuit een externe bron?

In een volgende erfgoed van de week zullen we trachten antwoord te geven op deze vragen.