Erfgoed van de week: Geen peil op te trekken? (Deel 3)
Vanwege hoge waterstanden duurde de winterstop wat langer dan verwacht, maar sinds half maart zijn de werkzaamheden aan de IJsselkade hervat. Hierbij hebben archeologen van de gemeente Zutphen weer een lang stuk van de oude kademuur uit 1868-70 kunnen opgraven. Deze oorspronkelijk vier meter hoge basaltmuur sluit direct aan op het stuk kademuur dat de archeologen vorig jaar september en oktober hebben onderzocht. Toen is ook de bakstenen trappartij blootgelegd met twee peilschalen waarmee in vroeger tijden de waterstanden van de IJssel konden worden afgelezen. Eerder is in Erfgoed van de Week vooral aandacht besteed aan de hardstenen Rijkspeilschaal uit 1868. Inmiddels is ook meer bekend over de geëmailleerde peilschaal die hier later naast is geplaatst.
Historische informatie over de peilschalen blijkt eenvoudig te vinden via de periodiekenviewer van Erfgoedcentrum Zutphen. In het jaarverslag van de gemeente Zutphen over het jaar 1892 lezen we dat de waterstanden van de IJssel op vaste tijdstippen dagelijks zijn afgelezen via de Rijkspeilschaal aan de IJsselkade. Op pagina 30 van het jaarverslag staat een volledige tabel met alle waterstanden dat jaar volgens A.P. (Amsterdamsch Peil). De hoogste waterstand werd gemeten op 8 januari (7,46 m + A.P.) en de laagste waterstand op 8 september (3,69 m + A.P.). Op zich interessant, maar voor ons is vooral de toelichting bij de tabel van belang. Hierbij staat aangegeven dat al in 1880 en 1881 bij door het Rijk uitgevoerde metingen vast was komen te staan dat de Zutphense peilschaal ten opzichte van het NAP (Normaal Amsterdams Peil) de waterstanden 145 millimeter te hoog weergaf. En nu komt het:
“Als gevolg van het Ministrieel besluit om overal het N.A.P. kenbaar te maken, werd op 30 Augustus 1892 eene nieuwe peilschaal volgens dat N.A.P. geplaatst naast de oude peilschaal.”
De bij het archeologisch onderzoek aangetroffen blauw met wit geëmailleerde peilschaal blijkt dus al te dateren uit 1892 en is daarmee een van de oudst bewaard gebleven peilschalen volgens het NAP. Overigens staat in het jaarverslag van 1892 te lezen dat: “De waarnemingen geschieden echter tot heden nog volgens de oude schaal.” Men bleef de waterstanden dus nog gewoon afgelezen op de oude vertrouwde natuurstenen peilschaal volgens het A.P. Grappig is dat in het jaarverslag ook nog het oudere Zutphensch peil (Z.P.) netjes staat vermeld; het nulpunt hiervan lag op 2,72 m + A.P. Hoeveel dit ten opzichte van het nieuwe NAP was, mocht men zelf uitrekenen!