Erfgoed van de week: De eerste Zutphenezen
Wie is de oudste Zutphenees? Om die vraag te beantwoorden moeten we ons eerste richten op de academische vraag wat een Zutphenees precies is. Een Zutphenees is iemand die op die plek geboren is en ook van zin is om daar zijn of haar laatste adem uit te blazen. Een Zutphenaar is iemand die er weliswaar woont, maar die er niet geboren is. In de oude en midden steentijd had je eigenlijk alleen maar Zutphenáren. Weliswaar deden deze mensen het Zutphense rivierduin aan, aten en sliepen daar, maar het waren nomaden en de volgende week zaten ze bij wijze van spreken alweer in Deventer.
De eerste echte Zutphenezen woonden bij de gevangenis. In 2020 werd bij een archeologisch proefsleuvenonderzoek een kuil vol houtskool aangetroffen. En een vuurstenen pijlpunt. Die had een bladvorm en het hele oppervlak was bewerkt. Geen pijlpunt van een nomade maar van een boer. Uit het Midden-Neolithicum om precies te zijn. Dachten we. Maar om het zeker te weten hadden we gelukkig een heleboel houtskool dat we konden laten dateren met de C14-methode. Hoe dat precies werkt, voert te ver voor dit stukje, maar met dit houtskool kun je vrij exact bepalen hoe oud iets is. In dit geval ruim 4440 jaar, inderdaad in het (late) Midden-Neolithicum. Het Neolithicum is de periode dat de eerste boeren neerstreken in Nederland. Deze lieden hadden hun oorsprong in Turkije, verspreidden zich daarna over de Balkan en vestigden zich tot aan Zuid-Limburg. Als er maar goede grond was (in dit geval löss).
In de rest van Nederland woonden op dat moment nog steeds nomadische jager-verzamelaars, die het niet zo nodig vonden om hun rug te breken met het rooien van bomen met een stenen bijl en open breken van de grond zonder ploeg (die werd pas later uitgevonden). Na meer dan duizend jaar gingen ze met tegenzin om. Het was weliswaar rotwerk, maar je kon wél meer monden voeden met de opbrengst van een hectare grond. Zo ook in Zutphen. De vondst op het voormalige jeugdgevangenisterrein is de eerste concrete aanwijzing voor boeren die op een vaste plaats woonden binnen onze gemeentegrenzen. De eerste Zutphenezen. De komende weken vindt er een opgraving plaats op dit terrein. En wie weet komen we zo meer te weten over deze jongens en meisjes…