Erfgoed van de week: Archeologie en techniek
In deze laatste Erfgoed van de week van 2022 vertelt archeoloog Jos van Dalfsen meer over de opgraving op het Spanjaardsveld, twee maanden geleden. En hij heeft een leuke opdracht voor je. Lees verder onder de slideshow.
Op 15 oktober 2022 konden alle bezoekers aan de publieksopgraving op het Spanjaardsveld in het Vogelpark even archeoloog zijn. Tijden dit werk is een groot stuk van de zestiende-eeuwse barbacane opgegraven. De meest bijzondere ontdekking van deze opgraving is dat in de barbacane een kazemat, een geschutskelder, heeft gelegen. In deze kelder waren twee geschutspoorten voor kanonnen en drie schietgaten voor haakbussen. Met deze wapens kon de vestingmuur en vestinggracht richting het noorden, feitelijke richting het rondeel voor de Kruittoren, worden verdedigd. Aanvallers die de gracht probeerden over te steken, of het rondeel voor de Kruittoren probeerden te beklimmen, konden vanuit deze kazemat worden beschoten. Zeer waarschijnlijk heeft er aan de oostkant van de barbacane ook nog een kazemat gelegen, maar die bewaren we voor een toekomstige opgraving.
Als archeoloog leer je om te graven in lagen en om (platte) vlakken aan te leggen wanneer je sporen vindt. Deze praktijk werkt vaak fantastisch goed in een weiland met veel ruimte en een relatief eenvoudige stratigrafie (de bodemopbouw). In de binnenstad, met een complexe stratigrafie en bijvoorbeeld muurresten, kelders en waterputten die overal doorheen gaan is deze manier van werken al veel moeilijker en de kazemat is een heel goed voorbeeld van een structuur die je niet op een normale archeologische manier kunt tekenen en beschrijven. De kelder is namelijk niet ‘plat’ maar bestaat uit allerlei elementen die over elkaar heen en door elkaar heen gaan. De traditionele oplossing is om van alle kanten tekeningen te maken en vervolgens veel foto’s te nemen om details duidelijker te maken, maar in dit geval is er daarnaast ook voor een andere oplossing gekozen.
Kort voor het dichtdraaien van de kazemat is deze “fotogrammetrisch” gedocumenteerd. Dat wil zeggen dat er van verschillende plekken overlappende foto’s zijn gemaakt en die foto’s zijn vervolgens digitaal verwerkt tot een 3D-model. Het resultaat hiervan is een model dat op de millimeter nauwkeurig is en ons in staat stelt om achteraf nog eens goed te kijken naar bouwkundige details als baksteenmaten, metselverbanden en oversnijdingen. Maar het stelt ons ook in staat om bijvoorbeeld “foto’s” door het model te laten genereren van bovenaf, zonder zelf een drone te gebruiken, of doorsneden van de kelder, maar dan zonder te slopen.
Het mooie hiervan is ook dat deze modellen digitaal te delen zijn en dus ook door jou bekeken kunnen worden: https://sketchfab.com/erfgoedcentrumzutphen zodat iedereen die er op 15 oktober niet bij kon zijn tóch even de kazemat kan bezoeken. Maar het allermooiste vind ik persoonlijk dat de foto’s voor dit model met een simpele telefoon genomen zijn en dat de gebruikte software (Agisoft Metashape) 30 dagen gratis te proberen is. Youtube staat ook vol met uitlegvideo’s over fotogrammetrie (photogrammetry in het Engels), dus de techniek is heel laagdrempelig en mocht je je nog vervelen, nu in de donkere dagen na de kerst. dan nodig ik je uit om ook eens een mooi 3D-model van iets te maken en die op te sturen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
Voor ons was dit een zeer nuttige oefening die we echt vaker gaan gebruiken in de toekomst. De kazemat is ondertussen dichtgestort met grond, maar niet voordat geschutsgaten dicht zijn gezet met schotten, zodat de kazemat in de toekomst weer eenvoudig uitgegraven kan worden.
Dit is de laatste “erfgoed van de week” van dit jaar dus allemaal: een goede jaarwisseling en tot ziens in 2023!