Erfgoed van de week: Tampion
De tampion, wie kent hem niet? Archeoloog Bert Fermin kende hem in ieder geval niet. Althans niet het woord. Een tampion is een houten prop die in de loop (de "ziel") van een kanon wordt gestoken om te voorkomen dat er vuil en nattigheid in komt. Kwestie van je kruit (indien aanwezig) drooghouden. De tampion die hier is afgebeeld, werd bij archeologisch onderzoek gevonden in de geschutskelder van het rondeel “Duc d’Alba’s gat” voor de Spaanse Poort. Hij dateert echter niet uit de tijd dat dit rondeel in gebruik was (16e eeuw), maar uit de nadagen van de Isendoornkazerne.
Deze kazerne functioneerde in Zutphen tussen 1795 en het begin van de Tweede Wereldoorlog. Even voor 1859 werd het oude rondeel definitief gesloopt om plaats te maken voor het “fouragemagazijn” van de kazerne, de plek waar het voer voor de paarden van de cavalerie opgeslagen lag. De geschutskelder (kazemat) was in het nieuwe gebouw geïncorporeerd, het veld en de gracht daaromheen werden onder andere voor oefeningen met kanonnen gebruikt. De tampion zal in de kelder van het gebouw beland zijn, toen dit tijdens de oorlog werd vernietigd. Het gaat waarschijnlijk om een 19e-eeuwse tampion.
Maar wat zien we nu eigenlijk? Het gaat om een vurenhouten prop met een dikte van 6,5 cm. De prop is iets taps: de binnenzijde heeft een diameter van 10 centimeter, de buitenzijde meet 12 centimeter. Op de buitenzijde zijn spijkertjes geslagen. Het doel daarvan was het vastzetten van een vel van wat nu een harde witte substantie is, waarschijnlijk perkament. Dit perkament zat dus over de buitenkant van de prop en werd dan over de zijkant naar binnen gevouwen, zodat de prop de ziel van het kanon waterdicht afsloot.
Gezien de diameter van de tampion moet deze gebruikt zijn voor een 12 ponder kanon. Leuk detail is dat juist dit type kanon bij het Duc d’Alba’s gat ontbreekt op een lijst van kanonnen per bastion die gemaakt is in 1846. Maar dat was natuurlijk een momentopname.
Tampions worden niet vaak gevonden, maar er zijn wel archeologische voorbeelden. Bij opgedoken kanonnen bij Terschelling en de Rede van Texel bijvoorbeeld zaten ze nog in de lopen. Maar ook in Zutphen is het niet de eerste vondst. Bij het Zutphense Statenbolwerk werd in 2018 bij archeologisch onderzoek, tussen de 48 kanonskogels en twee lontstokken, ook al eens een houten tampion gevonden.