Erfgoed van de week: Minibeeldenstorm

Er bestaan vele heiligen zonder hoofd. Dit zijn cephalofore heiligen: hun losse hoofd dragen ze in hun hand. Bekende voorbeelden zijn St. Denis (Dionysius) en onze eigen Zutphense St. Justus (wiens hoofd bewaard werd in het klooster Gallee aan de Warnsveldseweg en thans in Antwerpen rust). Maar nog veel algemener zijn heiligenbeelden zonder hoofd. Dat kan komen door een ongelukje, maar vaker door moedwillige vernielzucht vanuit de gedachte die in de zestiende eeuw opgang maakte: “Gij zult u geen gesneden beelden maken en al helemaal niet aanbidden.” Zó’n beeldje werd aangetroffen op het Spanjaardsveld. Een klein pijpaarden beeldje dat Maria met Kind voorstelde en waar vakkundig zowel het hoofd van de Moeder als van de Zoon afgeslagen zijn. Ook het voetstukje ontbreekt.

Het stelt een staande Maria voor met los hangend haar op de rug en het kindje Jezus op de linkerarm. De vierkante hals van de jurk duidt op een zestiende-eeuwse datering. Oorspronkelijk zal Maria waarschijnlijk een rood onderkleed en een blauw bovenkleed hebben gedragen, afgaande op beschilderde beelden uit de vroege zestiende eeuw. Bijzonder is dat exact zo’n zelfde beeldje (uit dezelfde mal) in 1983 werd gevonden bij de Polsbroekpassage (nr. 82). Dat dit beeldje exact dezelfde beschadigingen heeft, maakt het aannemelijk dat er opzet in het spel was: iconoclasme ofwel een minibeeldenstorm.