Erfgoed van de week: ‘Bouwvergunningen’ en kentenissen
Al jaren bewaart het Regionaal Archief Zutphen bouwvergunningen van de gemeente Zutphen, Brummen en Lochem en hun voorgangers. In het e-loket staat de teller inmiddels op ruim 100.000 bouwdossiers! Bepalingen omtrent bouwwerken werden echter al ver voor de woningwet van 1901 vastgelegd. Zo werden in de 13e en 14e eeuw na enkele stadsbranden verordeningen (zogeheten ‘keuren’) uitgevaardigd waarin de bouw van houten huizen werd verboden. Het gebruik van steen en dakpannen werd juist gestimuleerd door het stadsbestuur. Niet alleen bij de bouw maar ook bij de verkoop van onroerend goed werden voorwaarden gesteld, met name aan het toekomstige gebruik of uiterlijk van de verkochte panden. Dergelijke afspraken tussen burgers werden vastgelegd in kentenissen. Een kentenis bevat registraties van allerlei vrijwillige akten die voor het gerecht passeerden. Hieronder zijn veel zaken die tegenwoordig bij de notaris worden vastgelegd, zoals testamenten, overdrachten van onroerend goed en huwelijkse voorwaarden. Bij het Regionaal Archief Zutphen wordt een reeks kentenissen bewaard die loopt van 1445 tot 1811.
Ramen, deuren en privaten
Het tweede register van kentenissen (1454-1461), waarvan de door Diederik Rijs gemaakte transcriptie onlangs online beschikbaar is gekomen, bevat enkele treffende voorbeelden. Zo wordt bij de verkoop van een huis in de Kuiperstraat vastgelegd dat het raam in de achtergevel net zo groot moet blijven als het nu is en voorzien moet zijn van een tralie. Een huis in de Kolenstraat deelt blijkens de verkoopakte het privaat met de buren, een situatie die in stand gehouden dient te worden. Er worden zelfs afspraken gemaakt over onderhoud: verkoper Willem Scepen moet het kleyne huesken in de Frankensteeg wantdichte ende dackdichte hoelden terwijl de reparatie van gebreken an vensteren off an doeren voor de rekening van koper Lubbe ter Zepelen komt.
Woongenot en privacy
Ook het Nieuwe gasthuis, anno 2023 het hoofdkwartier van het Erfgoedcentrum Zutphen en het Regionaal Archief Zutphen, kreeg in 1460 te maken met strikte voorwaarden toen het een stuk grond kocht van de buren, Willem en Gebbe Broeckhues. De muur van het gebouw dat op de aangekochte grond zou worden neergezet, moest twee stenen dik zijn, en er moest een brandmuur worden gebouwd die zo hoog was, dat men er niet overheen kon kijken op het erf van Willem en Gebbe. Verder mocht het bestuur van het gasthuis geen privaat bouwen binnen een meter (drie voet) van de erfscheiding, en mocht het privaat gyne roeckgaete hebben in dak of muur. Willem en Gebbe waren blijkbaar erg gesteld op hun woongenot en privacy en wensten geen inkijk of stankoverlast van hun buren. Wat dat betreft is er sinds de vijftiende eeuw weinig veranderd…