Erfgoed van de week: Werpzak voor Brandbommen
Gedurende de Tweede Wereldoorlog bewaarde de bekende Warnsveldse huisarts J.B. Thate alles wat voor zijn beroep van belang was. Maar ook kranten, foto’s, propagandageschriften en andere algemene en persoonlijke papieren uit die tijd bewaarde hij. Hij plakte alles in chronologische volgorde in een groot plakboek, spaarzaam voorzien van bijschriften. Hierdoor ontstond een voor zichzelf sprekende kroniek van de oorlogsjaren, gezien vanuit het perspectief van een maatschappelijk zeer betrokken huisarts. Een van de meest opmerkelijke zaken in het plakboek is een papieren zak met daarop gedrukt ‘Werpzak voor Brandbommen’. En daarnaast een vlugschrift met gedragsregels voor het bestrijden van brandbommen.
Al vanaf het begin van de bezetting gebruikten zowel de geallieerden als de Duitsers op zeer grote schaal brandbommen bij bombardementen op vooral steden. Meer dan 80 miljoen werden er boven Duitse steden afgeworpen. Woonhuizen waren dus vaak het doel, waarbij vaak eerst door zware explosieven (luchtmijnen) daken van huizen werden geblazen zodat de brandbommen in het interieur van de gebouwen zouden ontploffen.
De brandbommen bevatten witte fosfor als brandbare inhoud, die zelfontbrandend is en bij contact met de huid reageert op het water in de huid. Ook blussen met water was dus geen optie. Het verbrandingsproduct reageert verder met vocht tot fosforzuur en ook het giftige fosfine. Vreselijk brandwonden zoals door napalm en schade aan lever, longen en hart konden het gevolg zijn.
Al vroeg werd dus de noodzaak gevoeld om burgers te instrueren hoe te handelen wanneer brandbommen hun huis binnendrongen. Een papieren zak lijkt nogal zinloos bij een brandbom. De tekst "werpzak" duidde dan ook op iets anders dan om de brandbom zelf in te deponeren. Een artikel in De Telegraaf van 21 december 1943 gaf een aanwijzing voor de eigenlijke bedoeling: men moest meerdere van deze zakken vullen met zand en deze op verschillende plaatsen in huis klaarzetten. Een beginnende brand door een brandbom kon dan snel en effectief worden geblust, zonder risico op erger door het gebruik van water. Niet zo verwonderlijk dat juist een huisarts, die ook verantwoordelijk was voor de geneeskundige dienst van de luchtbescherming deze stukken bewaarde.
De kroniek van huisarts Thate is digitaal te bekijken en downloaden vanaf onze website.
Bronnen:
- Wikipedialemma Brandbom
- Wikipedialemma Witte_fosfor
- De Telegraaf 21-12-1943, artikel over brandbommen