Erfgoed van de week: De Zutphense beiaardcultuur
Eind augustus braken we een lans voor immaterieel erfgoed. De inkt van dat stukje was nog niet droog, of het onderwerp kreeg meteen vleugels in de actualiteit: op 1 september kopte de Stentor met Torenstad Zutphen klinkt weer als een klok: beiaardier krijgt na tien jaar beter contract. Aanleiding om deze week onze verkenning van het Zutphense en Warnsveldse immateriële erfgoed te vervolgen.
Immers, iedereen die wel eens op marktdagen of tijdens festiviteiten de Zutphense binnenstad bezoekt wordt door het klokkenspel in de Wijnhuistoren welluidend herinnerd aan haar historie en levende tradities. Het oudste muzikale massamedium en grootste muziekinstrument ter wereld is rond 1500 ontstaan in de Lage Landen. Zutphen kent een bijzondere plaats in de ontwikkelingsgeschiedenis van dit medium. Broers en klokkengieters Pierre en Francois Hemony uit Lotharingen, waren al bedreven in het gieten van klokken voor bijvoorbeeld kerktorens toen ze in 1642 in Zutphen neerstreken. Hier kregen ze van het stadsbestuur hun allereerste opdracht voor het maken van een rééks (op elkaar afgestemde) klokken: het carillon in de Wijnhuistoren. Bij oplevering ervan in 1644 zorgden ze voor een wereldprimeur: de allereerste toonzuivere klokkenreeks ter wereld zag het licht. Samen met beiaardier jonkheer Jacob van Eyk, tevens blokfluittist met absoluut gehoor en klokkenmaker Jurriaen Spraeckel bereikten zij deze onbetwiste mijlpaal in de geschiedenis van de beiaardcultuur. Vanuit hun werkplaats in Zutphen maakten ze daarna nog meerdere carillons voor andere steden, alvorens uit te zwerven naar onder andere Amsterdam. Van het oorspronkelijke Hemony-carillon uit 1644 hangt nog één klok in de toren en die wordt nog tot op de dag van vandaag bespeeld.
In 1647 stelde het stadsbestuur de eerste stadsbeiaardier aan. Sindsdien wordt in de Wijnhuistoren dit beroep Zutphen vrijwel onafgebroken beoefend (op een korte onderbreking in de oorlog na).
In 2014 legde UNESCO de beiaardcultuur vast als te beschermen werelderfgoed, met het als doel het beoefenen, het repertoire, de instrumenten, de muziek, en de geschreven en ongeschreven geschiedenis van de beiaardcultuur te behouden. De gemeente Zutphen draagt actief bij aan deze UNESCO-doelstellingen door het verlengen van het contract van de huidige, 22e stadsbeiaardier en biedt zo de Zutphense cultuur meer speelruimte.
Heeft u ook een mooi voorbeeld van immaterieel erfgoed dat de gemeente Zutphen kleur geeft? U kunt uw tips sturen naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
> Op de foto: H.M. koningin Wilhelmina bij de ingebruikneming van het carillon van de herbouwde Wijnhuistoren in 1924, na de torenbrand van 1920. Foto: Foto-bureau Hollandia, collectie Regionaal Archief Zutphen, nummer SZU002027293.