Adresboeken
De adresboeken zijn eigenlijk een voorloper van de telefoongids. Ze zijn een rijke bron voor mensen die geïnteresseerd zijn in de (bewoners-)geschiedenis van een dorp, plaats of gemeente. In dit informatieblad vertellen we welke adresboeken in Zutphen worden bewaard en wat je er zoal in kunt vinden.
Wat staat er in de adresboeken?
De boeken bevatten een alfabetische namenlijst van gezinshoofden. Bij de namen staan - afhankelijk van het jaar - het beroep, adres en telefoonnummer vermeld. Vanaf 1938 bevatten de boeken een opsomming van inwoners per straat. In één opslag is te zien wie bijvoorbeeld op nummer 1 in de Spittaalstraat woonde. Tot 1918 zijn met symbolen in de boeken aangegeven wie kiesrecht had voor de verkiezingen van de Tweede Kamer, Provinciale Staten en/of Gemeenteraad.
Het adresboekje is in de loop der jaren steeds meer een gemeentegids geworden. Ook verenigingen, scholen, stichtingen, enzovoort worden in rubrieken genoemd, inclusief medewerkers. De meeste boeken waren voorzien van een plattegrond. Deze kaarten zijn in de beeldbank te bekijken.
Welke adresboeken heeft het RAZ?
Zutphen
De collectie boeken van Zutphen bevat de boeken van 1863 tot en met 1969, met enkele hiaten. Volgens de uitgevers van boek 1951 en 1958 zijn er tussen 1943 en 1950 en 1952 tot en met 1957 geen boeken verschenen (zie voorwoord). Vanaf 1951 verschafte de gemeente de gegevens, daarvoor waren de gegevens 'naar officiële bronnen bewerkt'.
Brummen
Het RAZ heeft één adresboek van Brummen. Deze is in 1956 uitgegeven door de Brummense afdeling van het Nederlandse Rode Kruis. De opbrengst van het boek was bestemd voor hun badhuis. De gemeente Brummen heeft de uitgave gesponsord, in ruil voor 16 informatieve pagina's over de gemeente Brummen. De gemeente heeft het Rode Kruis een lijst van gezinshoofden geleverd.
Overzicht van de aanwezige adresboeken
- Brummen (gemeente): jaargang 1956. Uitgever Rode Kruis / Somer N.V. Brummen. Opgenomen in de Collectie Biliotheek en documentatie, niet digitaal beschikbaar, maar op te vragen op de studiezaal.
- Zutphen: jaargangen 1863-1864, 1868, 1871 t/m 1886, 1888 t/m 1895, 1897, 1898/1899 en 1900 t/m 1942 (alleen de even jaartallen). Uitgeverij Thieme. Digitaal beschikbaar in Collectie Periodieken.
- Zutphen, Eefde, Warnsveld: jaargangen 1951, 1958 en 1961-1969 (alleen oneven jaartallen). Uitgeverijen Adresso Arnhem / boekenwinkel Nijkamp Zutphen (1951) en J.B. van den Brink en Co Zutphen (1958, 1961-1969). Digitaal beschikbaar in Collectie Periodieken.
Tot 1879 bevatten de boeken adressen van de voornaamste inwoners van stad Zutphen en de graafschap Zutphen (Borculo, Doesburg, Dinxperlo, Doetinchem, Eibergen, Gorssel, Groenlo, Hummel en Keppel, Laren, Lichtenvoorde, Lochem, Vorden en Warnsveld). Vanaf 1871 zijn ook adressen van enkele andere gemeenten opgenomen. Het gaat dan om adressen van het gemeentebestuur, predikanten, kantonrechters, hoofdonderwijzers en vroedvrouwen.
Het boek van Brummen (1956) is nog niet gedigitaliseerd. De Zutphense boeken van 1868 en 1887 heeft het RAZ alleen in kopie. De kwaliteit leende zich niet voor digitaliseren. De drie boeken zijn opgenomen in de Collectie Biliotheek en documentatie en zijn in te zien in de studiezaal.
De boeken die gedigitaliseerd zijn, worden niet meer in origineel aangeboden.
- Ga naar de scans van de adresboeken in de Collectie Periodieken.
Zoeken in de adresboeken
In de adresboeken kan gezocht worden op:
- Woord; er kan op één of meerdere woorden gezocht worden.
Met ? en * achter het woord worden ook samenstellingen van woorden getoond (markt* geeft resultaten als markt, marktplein, marktplaats). - Datering; zoeken op zowel een exacte datum of op periode is mogelijk.
- Pagina.
Een uitgebreide handleiding is te vinden onder 'help' in de Collectie Periodieken zelf; rechtsboven in het startscherm.
Valkuilen
- Het is onbekend of alle inwoners in de boeken vermeld worden. In de boeken tot 1879 zijn bijvoorbeeld alleen de voornaamste inwoners genoemd. In de boeken die vanaf 1951 zijn verschenen, staat in de verantwoording dat de gemeente de gegevens heeft verschaft. In oudere boeken is vermeld dat de gegevens 'naar officiële bronnen zijn bewerkt'.
- Het is onbekend hoe oud de gebruikte gegevens zijn. Iemand die bijvoorbeeld in december 1862 is verhuisd, kan in het boek van 1863 verkeerd vermeld staan. In de boeken vanaf 1965 staat vermeld tot welke datum de gegevens zijn bijgewerkt. In 1965 valt te lezen dat de gegevens zijn van 12 mei 1965.
- De OCR-techniek om op elk woord te kunnen zoeken, is niet volmaakt. Vanwege de ouderdom van de boeken en het gebruikte lettertype is de zoekfunctie soms van slag en wordt een s voor een f aangezien, of een i voor een l.
- De gebruikte symbolen om aan te geven dat iemand stemrecht had (*,† en §) hebben per boek verschillende betekenissen. * betekent dat de persoon voor zowel de Tweede Kamer als voor de Provinciale Staten en Gemeenteraad mocht stemmen. † en § worden gebruikt om aan te geven dat iemand mocht stemmen voor de Tweede Kamer en Provinciale Staten. Soms betekende § dat iemand alleen voor de Gemeenteraad mocht stemmen. De verklaring van de symbolen staat bovenaan de adressenlijst.