Vloeipapier scannen
Wilt u een archief raadplegen dat nog niet gedigitaliseerd is? Dan kunt u bij ons een scan aanvragen. Onze scanservice is gratis (en niet wettelijk verplicht). Om alle scanaanvragen te kunnen verwerken, werken we volgens een aantal voorwaarden. Klik op deze link voor de uitleg over de voorwaarden en antwoorden op veelvoorkomende vragen. Tijdens het scannen komen we nog wel eens wat bijzonders tegen. Ron Elsinga, van 'dienstverlening en digitalisering' bij het Regionaal Archief Zutphen vertelt over 'vloeibaar scannen'. (Verhaal gaat verder onder de slideshow)
Voordat computers en printers de wereld van de administratie binnendrongen, werden brieven en formulieren getypt of geschreven. Toen de kopieermachines hun intrede deden, konden die brieven en formulieren eenvoudig en snel worden gekopieerd. Tót dat moment werd gebruik gemaakt van doorslag- of carbonpapier.
De laatste moest tussen het vel voor het origineel en die voor de kopie worden gelegd en dan werd het geschrevene of getypte direct doorgeslagen op het kopie-vel. Het resultaat was een minder scherpe, maar wel leesbare kopie. Je archief van uitgaande correspondentie bestond dan uit een verzameling losse kopieën.
Overzichtelijker, compacter en met minder risico op zoekraken was het kopieboek. Deze kopieervorm werd gebruikt vanaf het einde van de achttiende tot het midden van de twintigste eeuw. Een kopieboek bestaat uit ingebonden vellen zeer dun papier. Na het schrijven van een brief legde men deze onder een bevochtigde blanco pagina van het kopieboek, met de beschreven kant naar boven. Daarna werd het boek gesloten en een tijdje samengeperst in een boekenpers. Door de druk verspreidde de inkt van de brief zich naar het bevochtigde blanco vel van het kopieboek. Om de verspreiding van de inkt naar andere pagina’s van het kopieboek te voorkomen, plaatste men onder de brief en boven de bevochtigde kopieboekpagina vellen geolied papier. Het resultaat was een kopie in spiegelbeeld op de achterzijde van de kopieboekpagina, maar door de transparantie van deze vellen waren de kopieën vlot leesbaar aan de voorzijde.
Al meerdere keren hebben wij op aanvraag kopieboeken gedigitaliseerd. Dat proces is bewerkelijker dan bij gewone boeken. Oorzaak is de hiervoor al benoemde samenstelling van kopieboeken: door de zeer dunne vellen papier (vloeipapier) schijnt de doorgedrukte tekst op het ene vel door naar het andere vel, dat daardoor slechter leesbaar wordt. Om dit te voorkomen moet vóór het fotograferen achter elke pagina (soms wel 500 of meer!) een ondoorschijnend vel wit papier van dezelfde afmeting worden geschoven.
Andere bewerkelijkheden van kopieboeken schuilen in de vervaging van de doorgedrukte tekst en in verkreukeling van het dunne papier. Om de tekstvervaging op te lossen wordt de afbeelding (in tegenstelling tot originele teksten) in een professionele fotobewerker gecorrigeerd. Deze correcties zijn vaak zeer zichtbaar, maar gewenst om de leesbaarheid van de gefotografeerde tekst (het doel van digitaliseren) te vergroten. Vaak met het gewenste resultaat, maar helaas niet altijd.
Voor het weer vlak maken van verkreukeld papier moeten de betreffende pagina’s worden bevochtigd, voorzichtig gladgestreken en vervolgens enige tijd worden geperst in een boekenpers. Bewerkelijk als het pagina’s in een boek betreft. Onze papierrestaurator heeft de techniek en middelen in huis om dit te doen.
Kopieboeken, een mooie - maar zeer bewerkelijke bron om nóg eens te kopiëren.
Bronnen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Doorslag_(papier)
https://www.liberas.eu/kopieren-in-het-verleden-het-kopieboek/ (inclusief informatief filmpje over de werking van een kopieboek)