Tachtig jaar geleden in Zutphen: eerste illegale krant Frontloupe
Door Menno Tamminga
Op zondag 23 juni 2024 was het 80 jaar geleden dat in Zutphen het eerste nummer verscheen van een illegaal nieuwskrantje, genaamd de Frontloupe. De krant werd gemaakt door vier jonge onderduikers, onder wie Henk van Langen uit Zutphen. Hij was boekbinder bij Wöhrmann geweest, moest verplicht in Duitsland werken, maar toen hij met verlof terug was in Nederland dook hij onder.
De vier mannen verbleven als onderduikers bovenin de toenmalige Rotterdamsche Bankvereniging aan de Houtmarkt. Zij luisterden ’s avonds en ’s morgensvroeg naar de BBC en Radio Oranje voor het laatste nieuws van het oorlogsfront. Dat nieuws zetten zij in hun krant. Medio 1943 hadden de meeste mensen hun radiotoestel moet inleveren. De BBC en Radio Oranje waren verboden zenders. Daar mocht je van de Duitse bezetter niet naar luisteren.
Van Langen noemde de krant de Frontloupe, omdat zij het vergrootglas (loupe) op het nieuws van het oorlogsfront zetten.
De vier onderduikers zaten veilig boven, de grootste risico’s liepen de twee jonge vrouwen die de Frontloupe als koerierster door Zutphen brachten naar vertrouwde adressen. Zij waren Henks zus Dien van Langen en zijn vrouw Ko de Rooij. Vrijwel alle medewerkers waren rooms-katholiek. Dat gaf onderling vertrouwen, maar als lezer merkte je niks van hun geloofsopvatting.
Ze begonnen primitief. Ze schreven de tekst van het nieuws op papier, carbonvelletje eronder en dan had je twee kranten. Zo maakten ze er twintig per dag. Hun oplage groeide naar 200 toen zij na twee maanden een schrijfmachine en een stencilmachine kregen.
In de loop van oktober 1944 ging Van Langen in zijn eentje verder, met zijn twee koeriersters. Waarom dat zo was, heeft hij na de oorlog nooit uitgelegd. Maar hij heeft wel van elk nummer een exemplaar bewaard. Dat is niet uniek, maar wel bijzonder. Zo heeft hij een vrijwel compleet archief achtergelaten. De Frontloupe is inmiddels gedigitaliseerd en staat op onze erfgoedportal. Eind 2023 is ook een boek verschenen over onder meer de Frontloupe: Tegen de Duitse leugens door Menno Tamminga. Dit is te koop bij de lokale boekwinkels en in onze studiezaal.
Afbeelding: Collage van exemplaren van de Frontloupe. Fotograaf: Ron Elsinga.