Tentoonstelling Gedrukt in Zutphen toont ook boeken uit de Librije

‘Gedrukt in Zutphen’ is het thema van dit erfgoedjaar. Op verschillende plekken en manieren wordt hieraan aandacht besteed, zoals in een expositie in het Stedelijk Museum Zutphen. Zo’n expositie samenstellen heeft heel wat voeten in aarde, maar biedt ook kansen voor een uitdaging.

Conservator Christiaan te Strake vertelt over zijn uitdaging: “Je moet altijd wel een uitdaging hebben bij het samenstellen van een tentoonstelling, want anders doe je een trucje. Mijn uitdaging dit keer was: krijg ik de Librije zo gek dat zij boeken gaat uitlenen? Zij hebben sinds de zeventiende eeuw geen boeken meer uitgeleend, dus ben ik met de Librije gaan praten. Ze konden tenslotte niet zelf aan de tentoonstelling meedoen, dus meedoen met ons zou de enige mogelijkheid zijn. Na veel overleg kwamen we tot overeenstemming en mochten we begin juni vijf boeken uit de bovenlibrije ophalen en die liggen nu in de tentoonstelling. Ik heb daarvoor een mini-neplibrije in de tentoonstelling laten bouwen. Op de grond ligt ook een fotosticker, daarop is de vloer van de Librije te zien met de pootafdrukken van…"

"Voor mijn onderwerp ‘Librije’, vroeg ik me af wat ik kon laten zien. Omdat de Librije dusdanig interessant is en het archief van de kerkvoogdij - in het bezit van het Regionaal Archief Zutphen - al gescand was, kon ik me daar online in verdiepen. Daar vond ik de oudste catalogus van de Librije, uit 1566, die is niet gedrukt, maar handgeschreven. Maar de Librije is onderdeel van de tentoonstelling omdat ze de eerste openbare bibliotheek van Zutphen en van de wijde omgeving is. Toevallig hebben we ook de informatie hoe het tot die Librije is gekomen. Dat zijn voor ons volstrekt onleesbare stukken, maar gelukkig hebben anderen dat al voor ons uitgeschreven."

Briefjes

"Wat we ook hebben gevonden is het allereerste plattegrondje van de Librije, van meneer Slindewater. Toen was de Librije nog niet gebouwd. We vonden ook een ander grappig briefje: het was een reçuutje dat een kanunnik in 1589 - dus twee jaar voor de katholieken de stad moesten verlaten - een boek leende van de Librije. We hebben ons uiterste best gedaan om dat boek terug te vinden in de Librije, het staat zelfs in die oude catalogus, maar we weten niet of het er nog is. Hoe kan het nu zijn dat één zo’n briefje bewaard is. Een van de redenen om die briefjes te bewaren is om het af en toe in zo’n tentoonstelling te leggen. Ik vind zulke stukken door het briljante registratiewerk van het Regionaal Archief en ik kon dat dus van achter mijn bureau vinden. Vroeger, in de jaren 90, zat ik echt wel weken in het archief om zoiets te vinden. De Librije werkte dus mee! Omdat ze niets uit de benedenlibrije willen veranderen, halen ze daar niets uit. In de bovenlibrije staan de boeken gewoon in boekenkasten. Slechts hier en daar zit er een ketting aan en dat wilde ik natuurlijk ook laten zien. Dus heb ik één boek geleend, puur om dat de buitenkant er mooi uitziet en er een ketting aanzit. Extra bijzonder, want, let op, we hebben ook nog de rekening van de kosten van de kettingen. Die is gewoon bewaard."

Unieke boeken

"De Librije zit niet vol met middeleeuwse handschriften want de Librije is in die zin te jong, 1560, en de Librije zit ook niet vol met in Zutphen gedrukte boeken. Maar twee van de duizend! En waarschijnlijk is een van die twee alleen maar in Zutphen uitgegeven en in Deventer gedrukt. Die twee zitten in de tentoonstelling, want het thema is natuurlijk: ‘Gedrukt in Zutphen’. Ook heb ik nog een paar boeken gekozen vanwege de illustraties. Bijvoorbeeld de Erasmusbijbel; die is gewoon in Rotterdam gedrukt maar die is heel mooi geïllustreerd - dat lijkt heel erg op zo’n middeleeuws handschrift. Dan kun je zien dat in het begin van de boekdrukkunst, zo’n 1516, men heel erg zijn best deed om het te laten lijken op die oude boeken. Met veel moeite heb ik die boeken kunnen lenen voor de tentoonstelling.”

De overzichtstentoonstelling ‘Gedrukt in Zutphen’ is nog tot en met 15 september 2024 te zien in Stedelijk Museum Zutphen.

Afbeelding: De Librije in de Walburgiskerk (benedenlibrije). (foto SZU002025587, Collectie Erfgoedcentrum Zutphen)