Kleine expo: Kerk en kennis

Ons themajaar ‘Gedrukt in Zutphen’ wordt op verschillende manieren en locaties uitgelicht. In het Stedelijk Museum Zutphen is deze maand de grote gelijknamige tentoonstelling van start gegaan en in de stad kun je kleine exposities vinden. Zoals ‘Kerk en kennis’ in de Walburgiskerk.

Om burgers en geestelijken via het boek te onderwijzen, werd in de zestiende eeuw kettingbibliotheek de Librije geopend.

‘Juiste’ geloof

De Librije werd in 1564 geopend als openbare leeszaal, waar geestelijken maar ook burgers konden kennisnemen van de ‘juiste’ geloofsopvattingen. Dat was de katholieke leer. Ondanks dat de bibliotheek was opgericht in deze tijd van contrareformatie, vond je hier ook wetenschappelijke en juridische boeken. Zelfs de eerste editie van Copernicus’ publicatie De revolutionibus orbium coelestium maakt nog deel uit van de inventaris. Het was toen een controversieel werk, omdat Copernicus als eerste beschreef dat niet de zon om de aarde draaide, maar de aarde om de zon. De strikte katholieke opvattingen over het geloof en de revolutionaire theorieën van Copernicus over ons zonnestelsel stonden lijnrecht tegenover elkaar, maar liggen in de Librije naast elkaar op de lessenaars.

Toen de Protestanten na 1591 de kerk hadden overgenomen, bleef het boekenbestand van de kerk gestaag groeien. Inmiddels had ook de stad zelf een bibliotheek. Bij alles wat geschreven werd, stond God onaantastbaar aan de wieg van alles. Maar de mens moest zich niet te veel laten afleiden door bijgeloof, betoogde Balthasar Bekker. Zijn geruchtmakende boek De Betoverde Weereld uit 1691-1693 ligt in een van de vitrines. Hierin bestrijdt hij het bijgeloof in heksen, toverij, duivels, geesten en wonderverhalen op grond van zowel wetenschappelijke als Bijbelse argumenten. Het boek zorgde voor een rel en werd een bestseller. Het is afkomstig uit een particuliere collectie.

Afdrukken

In de vitrines die in deze kleine expo zijn ingericht zijn onder andere gipsen afdrukken van twee van de beelden tegen de pijlers van de Librije te zien. Deze waren vermoedelijk gemaakt tijdens de eerste kerkrestauratie rond 1900. Ook liggen hierin een aantal boekbeslagen en boeksluitingen van brons en vooral messing uit de vijftiende en zestiende eeuw. Deze zijn gevonden tijdens het archeologisch onderzoek in de Walburgiskerk in 2018. Boekbeslagen werden ter bescherming van het boek op de kaft aangebracht. De sluitingen voorkwamen dat het boek openviel. In de Librije zijn de meeste boeken voorzien van beslagen en sluitingen. Deze collectie komt uit het archeologisch depot van de gemeente.

De Katechismus der Natuur, geschreven door Johannes Florentius Martinet (1777-1779), komt ook uit een particuliere collectie. Dit is één deel van de vierdelige serie. Aardig om te bekijken zijn ook de originele twee Nieuwjaarswensen (1846 en 1858) aan het stadsbestuur en de inwoners van Zutphen. Deze zijn geschreven door de klepperlieden en de torenwachter van de Sint-Walburgistoren. Deze Nieuwjaarswensen maken deel uit van de collectie Stedelijk Museum Zutphen.

Bezoeken

De Walburgiskerk en de daarin gevestigde Librije zijn een bezoek waard, de kleine expo is een mooie toevoeging in het verhaal van de kerk en deze kettingbibliotheek en de unieke werken in de vitrines completeren het geheel. De Walburgiskerk is geopend elke dinsdag tot en met vrijdag tussen 11.00 en 17.00 uur.