Kleine expo: Van botten tot boeken

Ons themajaar ‘Gedrukt in Zutphen’ wordt op verschillende manieren en locaties uitgelicht. In het Stedelijk Museum Zutphen is nog tot 15 september de grote gelijknamige tentoonstelling te zien en in de stad kun je kleine exposities vinden. Zoals ‘Van botten tot boeken: de Lijmerij’ in theater Hanzehof.

Belangrijke processen in de boekproductie zijn papier maken en boekbinden. Dat gebeurde eeuwenlang met dierlijke lijm. Diverse grote chemische industrieën zijn voortgekomen uit kleine lijmfabriekjes die lijm maakten van gekookte beenderen en huiden. In Zutphen waren onder meer de firma’s Strucol, Spruijt en Wöhrmann betrokken bij de lijmproductie en boekbinderij. De oudste lijmfabriek stond tussen 1730 en 1834 op de Mars (nu stadsdeel Noorderhaven). De ligging aan de gracht van de vestingwerken was belangrijk, want om lijm te maken was ook veel water nodig.

Tussen 2011 en 2018 werd een groot deel van deze lijmziederij (‘Lijmerij’) archeologisch onderzocht. Tijdens dit onderzoek troffen de archeologen een dikke vondstlaag aan met afval van de Lijmerij: botmateriaal dat als basis diende voor de productie van lijm en gebruiksafval van de familie De Haas die er woonde en werkte.

Stinkende bedrijvigheid

Het overgrote deel van het botmateriaal bestond uit onderpoten van schapen en runderen, en dan met name de metapodia (middenvoetsbeenderen). Daarbij was het opvallend dat bij de schapen vrijwel alleen botten van vrij oude dieren waren gebruikt en bij de runderen uitsluitend poten van kalveren. Dit beeld strookte volkomen met de beschrijvingen van lijmproductie in de achttiende en negentiende eeuw. Het koken van beenderen om er lijm uit te winnen was een stinkende bedrijvigheid die men graag buiten de stad wilde houden. Zo ook in Zutphen.

Leerlooierij

Er werd ook een houten bak van planken en palen aangetroffen bij het archeologische onderzoek. Uit een beschrijving uit 1771 wisten de archeologen dat in deze bakken leerresten van de leerlooierij werden opgeslagen, die gebruikt werden voor de lijmproductie. Deze huidenlijm werd vooral toegepast bij het binden van boeken. De kans was dan ook groot dat de lijmerij van De Haas rond 1800 boekbindlijm leverde voor de Zutphense boekproducenten Thieme, Van Eldik en Warnsleven.

Bezoeken

Wilt u meer lezen over deze lijmerij en de voorwerpen in de vitrines bekijken dan kunt u de expositie bezoeken vanaf een uur voor de aanvang van een voorstelling die u bezoekt. Bezoekt u geen voorstelling dan kunt u contact opnemen met de receptie die geopend en telefonisch bereikbaar is van dinsdag t/m vrijdag van 13.00 tot 15.00 uur. Zij zijn bereikbaar via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en 0575 512013.

Theater Hanzehof is gelegen aan de Coehoornsingel 1, Zutphen.