'Wapenschouw' bij de Kruittoren'

Door Norya Figueiredo en Jesse Brinkerhof

Op de woensdagochtend van 19 februari 2025 wapperde een middeleeuwse strijdvlag van Zutphen in de ijskoude wind. Een groep van zo’n vijftien jongeren had zich hiermee voor de gesloten veertiende-eeuwse Kruittoren verzameld. Ze stonden te wachten op hoog bezoek voor hun eerste wapenschouw.

Samen met hun twee eindverantwoordelijken, de Zutphense kunstenaars Jesse Brinkerhof en Gijs Müller, staat de groep bekend als ARMED: de Artistieke Recollectie-Militie voor Engagement en Dialoog. Sinds enige tijd verrichten zij in de Kruittoren artistiek onderzoek naar oorlog, strijd en herinnering in Zutphen. Nu brak het moment aan om de eerste bezoekers toe te laten tot hun domein. En wat voor een bezoekers! In dikke winterjassen en door pers omringd kwamen ze aan: wethouder Sjoerd Wannet, erfgoedmanager en opdrachtgever voor ARMED Geke Hop, stadsarcheoloog Michel Groothedde, directeur van Musea Zutphen Paulo Martina, artistiek leider van Dat Bolwerck Marlise van der Jagt en wijkregisseur Han van Geel. Zij werden hoffelijk onthaald door de groep, met Brinkerhof vooraan. Hij dankte de gasten voor hun reeds gebleken steun en waardering en sprak lovend over de groeiende aandacht voor lokale geschiedenis versus het nationale verhaal. Maar hij gaf ook een waarschuwing: “Is de schreeuw om lokale verhalen over het verleden, niet één om meerstemmigheid? Is het niet de realisatie dat het verleden, net als het heden, pas betekenis krijgt vanuit de harmonieën en contrasten tussen al die stemmen?”

Eigen stem

Brinkerhof verklaart zo de gretigheid waarmee de jongeren zich aanmelden voor ARMED: “Hier leren we hen niet een van bovenaf opgelegde geschiedenis, bij ARMED bedrijven en maken zij zelf geschiedenis. ARMED geeft hen een krachtige en vooral hun eigen stem in het slagveld dat herinnering heet.” Hij wees hierbij op de witte vlag met het rode ankerkruis, gemaakt door lid Teun Bakker, dat boven hen zwierde. “Deze vlag is het startpunt, een algemeen perspectief van Zutphen en krijgsbedrijf. Uiteindelijk gaat zij deel uitmaken van een serie van werken, elk met een ander en persoonlijk Zutphens perspectief.”

Na het voordragen van het manifest was een breder verbond tussen de militieleden en de gasten gesmeed en kreeg wethouder Sjoerd Wannet de opdracht het slot van de deur te halen. De buttons met daarop het betreffende slot, die de gasten en leden opgespeld kregen door Gijs Müller, herinnert aan dit heugelijke moment.

'Wunderkammer'

Eenmaal in de toren namen de gasten plaats en toonden een aantal moedige militanten de tussenstand van hun werk en bevindingen, uitgestald op een tribune, die voor de gelegenheid was omgetoverd tot ‘Wunderkammer’. “Verwondering”, zo las Brinkerhof al uit het manifest, “is de sleutel tot verbinding”, zo ook met het verleden. De strijdvlag werd erin gestoken, er waren vaantjes en morale patches opgespeld, er lag een prehistorische vuistbijl en kindertekeningen over de invasie van Irak, er hing een lamp met een ‘collision emoji’ erop gedrukt – om maar wat te noemen uit de veelheid van objecten.

Lid Quinn Oosterbaan sprak over hoe hij in zijn jeugd hoorde over tunnels onder de binnenstad en hoe die herinnering het startpunt vormde voor zijn onderzoek naar tunnels in Zutphen en diens legendes. Norya Figueiredo vertelde over het herdenken en noteren van vergeten Zutphense figuren zoals de vrouwelijke beul Anna Catharina Snijder (1738-1803) en de communistische verzetsheld Jan Willem Vlastuin (1891-1944). De toren werd overspoeld met verhalen, lof en solidariteit.

De tijd vloog voorbij en na het maken van wat memorabele groepsfoto’s voor de toren en uitwisselen van wat laatste gedachten, vervolgden de militieleden en geïnteresseerde gasten, enthousiast en strijdvaardig, één voor één hun eigen weg.

(Foto boven: Quinn Oosterbaan/Groepfoto: Michel Groothedde)