Duitse brieven onderzoeken in Zutphens Erfgoedcentrum

De 25-jarige Warnsvelder Jan van den Hombergh studeert Geschiedenis en Duitse Taal en Cultuur. Hij woont al ruim drie jaar in het Duitse Heidelberg, maar keerde voor zijn stage tijdelijk terug. Van 17 februari tot 15 maart werkte hij aan een opdracht bij Erfgoedcentrum Zutphen - geen onbekende plek voor hem, want zijn vader is hier al bijna 25 jaar archivaris. In het archief deed hij onderzoek naar Duitse brieven.

“Het idee voor een stage in Zutphen is ontstaan na een eerdere stage in Duitsland. Bij een stichting, die zich ook met erfgoed bezighoudt en de verschillende takken daarvan: museum, onderzoek, archiefbeheer, et cetera”, vertelt Jan. “Als stageopdracht loop ik de autografencollectie van Alexander Schimmelpenninck van der Oye door." Een autograaf is een handschrift dat een schrijver zelf heeft geschreven. In de collectie van Schimmelpenninck van der Oye bevinden zich autografen van meerdere Duitse ‘grootheden’. Jan: "Ik neem de brieven door en schrijf daarbij een korte samenvatting en plaats de brieven in hun historische context.”

Keukentafelgesprekken

Jan hoopt vooral inzicht te krijgen in de mogelijkheden om met geschiedenis te werken buiten de universitaire kaders om. Want die beheersen sinds meer dan zes jaar zijn beeld van historisch en cultureel werken. “Ook interesseren mij de precieze opgaven van archivarissen. Zoals gezegd is dat mijn vaders beroep en ken ik dit beroep dus vooral van ‘keukentafelgesprekken’ en niet zozeer van de praktijk. Daarnaast moet je zeker als historicus ervaring met archiefwerk opdoen, omdat in archieven de bronnen voor je onderzoek te vinden zijn.”

“Deze stageopdracht richt zich duidelijk naar mijn vakspecialisaties", vertelt Jan. "De voornaamste uitdaging is het lezen van de brieven, die in het Duitse ‘Kurrentschrift’ geschreven zijn.” De eerste twee weken heeft hij echt ‘tussen de brieven geleefd’. “De meeste tijd heb ik gewerkt aan ontcijferen van achttiende- en negentiende-eeuwse handschriften, zodat ik - vaak slechts grofweg - de inhoud van de brief kon snappen. Je komt er al snel achter dat mooie handschriften niet per se de duidelijkste zijn en vice versa. Belangrijk is dat gelijkvormige letters - vooral klinkers - makkelijk van elkaar te onderscheiden zijn en dat is bij mooie, maar priegelige handschriften niet altijd het geval”, concludeert hij. 

Kattebelletjes

Qua inhoud bleken de meeste brieven niet bijzonder interessant. “Verreweg de meeste zijn kattebelletjes die tegenwoordig een zakelijke e-mail of een appje aan een vriend zouden zijn. Opvallend is ook voor iemand uit mijn generatie, hoeveel geregel de pakketpost was: een flink deel van de brieven gaat alleen over het ontvangen van (meestal) boeken of het versturen daarvan. Toch geven enkele brieven ook een interessantere inkijk in het dagelijkse leven en doen van de ‘grootheden der geschiedenis’, bijvoorbeeld een brief met oneindig veel redenen (en smoesjes) om niet naar een andere stad te hoeven worden verplaatst, een boze brief van een auteur aan een krant die zich kritisch over diens werk uitlaat en een brief van een theoloog die zijn collega voor diens ideeën looft.”

In de laatste twee weken van zijn onderzoek maakte Jan korte samenvattingen van de ontcijferde brieven. Met als doel dat toekomstige gebruikers van het archief makkelijker relevante informatie in de autografencollectie kunnen vinden en voortijdig kunnen inschatten of de brieven nuttig voor het betreffende onderzoek zijn.

Het Erfgoedlaboratorium

Jan had het goed naar zijn zin in het ‘Erfgoedlaboratorium’. “Het werken met bronnen is de basis van al het historisch werken. Vervolgens zijn deze bronnen in kennis om te zetten en inzichtelijk te maken. Op de universiteit is dit proces gericht op wetenschappers, terwijl het erfgoedcentrum zich op veel meer doelgroepen dan alleen wetenschappers richt. De stage was dus een mooie uitbreiding van mijn studie - weg van een eenzijdig perspectief gericht op wetenschappelijk werken”, besluit hij.

Zie ook: Zutphen Erfgoedlaboratorium is een geliefde stage- en onderzoeksplek >