Erfgoedvrijwilliger Jan Schuitemaker
Bij Erfgoedcentrum Zutphen werken vele vrijwilligers. In een reeks interviews, die we ook via onze Erfgoednieuwsbrief delen, willen we ze graag in het zonnetje zetten. Deze keer spraken we met Jan Schuitemaker, hij is al bijna 25 jaar vrijwilliger op de boekbinderij van het Regionaal Archief Zutphen.
“Volgens mij ben ik de enige in dit gebouw die niet achter een computer zit", zegt Jan Schuitemaker als hij zijn werkruimte laat zien. “Er wordt tegenwoordig heel veel gedigitaliseerd.” In de kamer staan boekpersen, een bordschaar en een snijmachine en kasten vol karton, allerlei soorten papier, linnen etc. “Hier kan ik nog wel 100 jaar mee vooruit”, zegt Jan.
Hij laat zien hoe hij te werk gaat. “Materialen komen verfomfaaid of met een slappe kaft binnen en ik zorg ervoor dat ze mooi weer weggegaan.” Soms is een boek zodanig beschadigd, dat hij er een hele kaft op moet zetten. Jan begint met de katernen ofwel de bladzijden van het boekblok, waar hij schutbladen, een smal rugbord, een speciaal gaasje en twee borden, ofwel de kaft, omheen maakt en met een mooie linnen band bekleedt.
Naaien of lijmen
Sommige boeken worden genaaid, andere worden gelijmd en voor sommige tijdschriften maakt Jan een doos. “Voor het lijmen gebruik ik het Lumbeckapparaat.” Geroutineerd zet hij kerfjes in het boekblok zodat de lijm goed tussen het papier komt. “Meestal ben ik met zo’n acht boeken tegelijk bezig, allemaal in een andere fase van het proces. Snijden, naaien, lijmen, drogen, persen... In een schriftje houd ik bij wat ik allemaal heb gedaan, plus waar ik tegenaan loop.”
‘Droge restauratie’
“Als ik het nog kan en als er nog werk is, dan wil ik dit ook na mijn pensioen, over drie jaar, blijven doen. Ik word moe van een beeldscherm en met dit werk kan ik afwisselend zitten, staan en lopen,” zegt Jan. Hij snuffelde 23 jaar geleden in de kaartenbak van de vrijwilligersbank en vond licht administratief werk bij het archief. “Dat bleek niets voor mij, en ik kon al snel overstappen naar de boekbinderij. Van Stein de Valk heb ik de eerste beginselen geleerd van de ‘droge restauratie’. Vervolgens kon ik een vierjarige ambachtelijke boekbindersopleiding volgen bij ‘t Ambachthuys in Scheveningen.”
Liedboeken van Staring
“Ik werk meestal alleen, ik heb al mijn concentratie nodig. Goed opmeten is het halve werk”, lacht Jan. “Ik meet vaak met een papiertje, omdat dit meebuigt met een boekblok en een liniaal niet. Ik zet een streepje op het papier of ik vouw het om.” De mooiste klus die Jan, muziekliefhebber, tot nu toe heeft gehad was de restauratie van een handgeschreven 18e-eeuwse liedboek van A.C.W. Staring op verzoek van Jennine van der Plassche-Staring, een nazaat die op Kasteel De Wildenborgh woont. “Daar stonden met de hand getrokken notenbalken in”, zegt hij enthousiast. “Met mooie liederen over oogst, soldaten, geloof. De band lag helemaal uit elkaar, dit moest ik wel mooi en goed doen!”