Samenwerkingsverband 1572-gemeenten

Het Erfgoedcentrum Zutphen heeft zich dit jaar, net als meer dan veertig andere gemeenten, aangesloten bij het landelijke thema "1572, De Geboorte van Nederland". Want ook in Zutphen maakten de ontwikkelingen dat jaar veel impact - de stad werd tot twee maal toe veroverd. Nu, in 2022 - 450 jaar later - zijn er het hele jaar door activiteiten te bezoeken die informatie geven over 1572. Er wordt beschreven wat zich hier afspeelde, uitgebeeld hoe men destijds leefde en rechtsprak. Veel organisaties en vrijwilligers hebben dit themajaar mede omarmd en nemen de bezoeker van de stad daarin mee. Maar hoe is dit themajaar tot stand gekomen? Daarvoor sprak Margreet Keijzer met Jan Knol, projectleider Brielle 1572 – 2022 en secretaris van het Samenwerkingsverband 1572-gemeenten.

Brielle, dat op 1 april 1572 werd bevrijd, herdenkt dit elke vijftig jaar met extra aandacht. En in de aanloop naar het 450ste jaar vrijheid werd er in 2017-2018 al nagedacht hoe men dat deze keer kon vormgeven. Brielle mocht dan de eerste stad zijn die bevrijd was, de rest van Nederland had natuurlijk ook het nodige meegemaakt en speelde hierin een rol. Dus ook voor hen was dit een gedenkwaardig jaar.

Landelijk belang

“Het doel is om aandacht te schenken aan de geboorte van Nederland. Want dit is niet alleen ons feest, maar dit jaar is landelijk van belang. We hebben daarom verbinding gezocht met andere steden, te beginnen met Dordrecht. Al snel zaten we in augustus 2019 in Oudewater om tafel met negen gemeenten. Toen is het Samenwerkingsverband 1572-gemeenten opgericht”, aldus Knol. Inmiddels zijn 42 gemeenten aangehaakt.

“Naast de historische feiten zijn ook waarden van belang. In gesprekken van het bestuur met het Comité van Aanbeveling kwamen kernwaarden van toen en nu naar voren: vrijheid, verdraagzaamheid, verbondenheid en verscheidenheid. Die waarden kunnen onderling op gespannen voet met elkaar lijken te staan: we hoeven maar naar allerlei protesten te kijken en we begrijpen dat dit actueel blijft. De vraag is: Wat kunnen we van toen leren voor nu?”

Het Samenwerkingsverband 1572-gemeenten stimuleert plaatselijke activiteiten, heeft een website (www.geboortevannederland.nl), geeft een nieuwsbrief uit (gratis te abonneren via de website), laat zich horen en zien op Twitter, Instagram en Facebook, verbindt gemeenten met elkaar, stimuleert contacten en activiteiten. “We stimuleren het plaatselijke belang. Elke plaats heeft zo zijn eigen geschiedenis en gebeurtenissen. We dragen hun activiteiten ook landelijk uit.” De veelzijdige geschiedenis van 1572 bekend maken bij een breed publiek is een belangrijk doel van de organisatie. De één heeft een strijd over zich heen gehad, de ander zat in een rustige hoek, er waren voor- en tegenstanders van Willem van Oranje etc. De geboorte van Nederland was er eentje met veel weeën, die niet in 1573 waren afgelopen.

“Het Samenwerkingsverband 1572-gemeenten, blijft daarom bestaan tot eind 2024. Er zijn in 1573 en 1574 allerlei belangrijke dingen gebeurd, die in 2023 en 2024 her en der aandacht krijgen. Ook het langer onder de aandacht houden van de kernwaarden is belangrijk, het maakt dat het beter beklijft”, vertelt Knol. “Samenwerking die ons met elkaar verbindt is een optelsom van allerlei manieren van verhalen en ervaren. De verbinding waar iedereen zich in moet kunnen vinden en herkennen ligt in ieders verhaal. En alle verhalen samen horen bij de weeën van de geboorte.” Hoe mooi kun je het verwoorden.

Opening

Het themajaar werd op 24 maart officieel geopend. De poorten van Brielle werden geopend en een optocht met muziek, vlaggen en vertegenwoordigers van de 42 deelnemende gemeenten werd binnengehaald. Zijne Majesteit de Koning Willem Alexander was hierbij aanwezig. De vier waarden, die al sinds de Tachtigjarige Oorlog in het geding waren, stonden hierbij centraal met aandacht voor hun actuele context. De opening was een gezamenlijk initiatief van het Samenwerkingsverband 1572-gemeenten en de gemeente Brielle.

Leren

“Om ook de jeugd te onderwijzen in de geschiedenis van het ontstaan van Nederland en de verbinding te zoeken met nu, is er een lespakket ontwikkeld: “Het mysterie van 1572”. Dit is voor zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. In september/oktober is daarvoor een standaardpakket beschikbaar wat niet alleen dit jaar gebruikt kan worden maar ook in de jaren daarna. Het bevat naast een aantal lessen onder meer een stripboek en filmpjes. Twintig gemeenten hebben hiervoor eenmalig de portemonnee getrokken, de provincie Zuid-Holland heeft ook een subsidie gegeven.” Doel is om de jongeren kennis te laten nemen met een belangrijk stuk geschiedenis en bewust te maken van hun rol in de maatschappij.

Zutphen

Jan Knol heeft over dit themajaar regelmatig contact met het Erfgoedcentrum Zutphen en de gemeente. En het Erfgoedcentrum kan altijd met vragen terecht bij hem of Marianne Eekhout, de adviseur van het bestuur. Jan Knol heeft een bezoek gebracht aan Zutphen en heeft goede herinneringen aan deze historische stad waar het in 1572 best wel heftig tekeerging. Het themajaar wordt hier breed opgepakt en uitgedragen, dankzij de inzet van veel organisaties, met inspirerende activiteiten voor andere steden. Het Zutphense programma, met onder andere tentoonstellingen, lezingen, theaterstukken, publicaties, video's en lezingen, staat op InZutphen.nl/1572. Ook besteedt de Erfgoednieuwsbrief er maandelijks aandacht aan en staat er maandelijks een speciale pagina over het themajaar in huis-aan-huisblad Contact Zutphen-Warnsveld, dat zich als mediapartner aan het jaar heeft verbonden.