Tweede Zutphense Erfgoedpublicatie: Tegen de Duitse leugens

In Zutphen bleken, in elk geval in de laatste oorlogsjaren, vier verschillende verzetskranten te bestaan. De Frontloupe, Het Parool, De Waarheid en Trouw. Wie waren de makers, hoe werden ze gemaakt en wie verspreidden deze? De zoektocht hiernaar heeft geleid tot een boek, deel twee in de reeks Zutphens Erfgoedpublicatie: Tegen de Duitse leugens.

Menno Tamminga, ruim acht jaar woonachtig in Zutphen, was als redactielid van het tijdschrift van de Historische Vereniging Zutphen op De Frontloupe gestuit. De lokale verzetskrant van Zutphen. Hij vertelt: “Tijdens het onderzoek voor mijn vorige boek, Wij zijn vrij!, kreeg ik ook De Frontloupe onder ogen, een illegaal berichtenkrantje. Tijdens de bevrijding verscheen die zelfs elke dag. Deels met nieuws, deels met aanwijzingen wat de bevolking moest doen op het moment dat de bevrijding daar was. In 2022 kwam ik Hendrik Haafkens van het Erfgoedcentrum Zutphen tegen en vroeg hem om deze verzetskranten niet naar een museum te laten gaan, want dan komen ze in een depot en zie je ze nooit meer. De krantjes waren in particulier bezit en de eigenaar had een deel van zijn verzetscollectie al aan museum Overloon geschonken. Dat moest met De Frontloupe niet gebeuren. De centrale man hierachter was de Zutphense, 25-jarige Henk van Langen. Hij heeft een vrijwel compleet archief van De Frontloupe bewaard. En dat is niet uniek, maar het is wel heel bijzonder dat dat er is in Zutphen."

Gegrepen door het verhaal

Tamminga ziet in de verzetskrant een mooi onderwerp voor het tijdschrift van de Historische Vereniging Zutphen. Echter, hij werd zo gegrepen door het verhaal van de makers en de mensen die zorgden voor de verspreiding dat het uiteindelijke resultaat een boek is geworden. “Ik ben gaan onderzoeken wie die mannen eigenlijk waren, wie er mee begonnen waren. Wie waren dat naast Van Langen? Jonge mannen en vrouwen waren het, Henk was de oudste en vanzelfsprekend ging de verantwoordelijkheid naar hem toe, ook omdat hij Zutphen kende. De drie andere jongens kwamen niet uit Zutphen, dat waren, net als hijzelf, onderduikers. De jonge vrouwen, zijn zus en ‘verloofde’ zorgden voor de distributie, dit was het gevaarlijkste werk. Dat kan niet genoeg benadrukt worden.”

NIOD

Het onderzoek van Tamminga breidde zich uit met de andere verzetskranten die in Zutphen door landelijke kranten verspreid werden: Het Parool, De Waarheid en Trouw. Hij kwam tijdens zijn zoektocht naar een van de verzetsleden die voor De Frontloupe werkte, bij het NIOD terecht. Dingen klopten niet en later bleek waar de fout lag: zelfde naam, zelfde leeftijd, andere jongen. Tamminga: “En zo kwam ik stap voor stap verder. Hoe zag hun organisatie eruit? Wat deden ze, wat was hun oplage en hoe verging het ze? En zo kwam ik bij De Waarheid, daarvan wist ik wel dat er een dossier was over één van deze mensen. Wat toch wat meer moeite gaf was de illegale Trouw, die hadden hier absoluut een organisatie maar hoe die organisatie er nou precies had uitgezien... En dat kun je je ook afvragen van De Waarheid trouwens; tachtig jaar na dato, dat kun je niet meer in kaart brengen. Mensen zijn overleden, hebben nooit iets opgeschreven, geen interviews gegeven. Dat was een beetje behelpen, maar zo goed en kwaad als het gaat heb ik het verhaal gemaakt rond deze verzetskranten. Wie waren ze, wat deden ze, hoe is het afgelopen met ze en ook: wat waren hun relaties met zowel de illegaliteit maar ook met de kranten waaraan ze gelieerd waren.”

Wilhelmina

De spoorwegstaking in ’44, de illegale toevoer van het papier, het hooghouden van de moraal bij de bevolking, de Duitsers te slim af zijn, het Oranje-nieuws, de speeches van Gerbrandy. Het zijn allemaal onderwerpen die van invloed waren of aandacht kregen bij de makers van de verzetskranten en nu dus ook van Tamminga. “Alles wat je vindt, roept weer nieuwe vragen op. Gelukkig kon ik onder andere met twee kinderen van Van Langen praten en kon ik ook foto’s zien van hun ouders met koningin Wilhelmina. Het echtpaar Van Lange en de andere, jonge verzetsmensen hebben jarenlang in angst geleefd om opgepakt te worden en hebben met gevaar voor eigen leven dit werk gedaan. Acht van hen zijn gefusilleerd.”

Tegen de Duitse leugens is vanaf eind oktober bij het Erfgoedcentrum Zutphen en de lokale boekhandels te verkrijgen. Tegen de Duitse leugens is deel twee in de reeks Zutphense Erfgoedpublicaties. Vorig jaar verscheen deel 1; Dit is geprint toe Zutphen, over de eerste boekdrukkers van de stad.

Foto: Menno Tamminga, fotografie Anne van der Schoot