Buitententoonstelling 80 jaar vrijheid - met fietsroute
Fiets de route langs de 'trotters' op twaalf plaatsen in de gemeente en bekijk zo de totale buitententoonstelling over 80 jaar vrijheid.
Op deze panelen ontdek je historische foto’s die de strijd om de bevrijding van Warnsveld en Zutphen in beeld brengen. De grote foto's laten je als het ware over de schouder van de fotograaf meekijken, waardoor verleden en heden naadloos in elkaar overvloeien. Scroll naar beneden voor de fietsroute.
Van bezetting tot bevrijding
Vrijheid is niet vanzelfsprekend
Vrijheid klinkt zo vanzelfsprekend, maar onverdraagzaamheid, conflict en oorlog liggen op de loer, ook vandaag. En nog maar tachtig jaar geleden bevond Zutphen zich in het heetst van de strijd, die de gehele wereld omvatte: de Tweede Wereldoorlog. Deze tentoonstelling herinnert ons eraan hoe kwetsbaar vrijheid is en hoe kostbaar de strijd ervoor was.
De bezetting
In 1940 werd Nederland bezet door de Duitsers. In de loop van de jaren werd het ware gezicht van de bezetter steeds duidelijker, de ideologie van het nazisme, ook in Zutphen steeds duidelijker: de vervolging en deportaties van joden en andere minderheden. Na de verloren Slag om Arnhem (september 1944) werden het spoor en de IJsselbrug van Zutphen herhaaldelijk aangevallen om de aanvoer van troepen en munitie door de Duitsers te frustreren. Het bombardement van 14 oktober 1944 verwoestte het gebied rondom het station en kostte veel mensen het leven. 92 doden werden begraven op de algemene en katholieke begraafplaats aan de Warnsveldseweg. Het aantal slachtoffers zou oplopen tot boven de honderd en een aantal vermisten werd nooit teruggevonden.
De bevrijding
Begin april 1945 trokken de Canadese legers vanuit het Rijnland richting het noorden, naar Groningen, om zo de in West-Nederland gelegerde Duitse troepen te isoleren. De opmars door de Achterhoek ging relatief voorspoedig. De Duitsers hadden echter in en rond Zutphen maandenlang verdedigingswerken laten aanleggen. De stad was tot ‘Festung’ verklaard. Zutphen moest tegen elke prijs en tot de laatste man verdedigd worden. Honderden ‘Fallschirmjäger’ (paratroepen), voor het merendeel bestaande uit slecht getrainde maar gehersenspoelde tieners, bemanden de stellingen en de gebouwen in en om de stad. Het beloofde een zware strijd te worden.
Op 2 april begon het beleg met beschietingen in het buitengebied en op 4 en 5 april werden, na veel verliezen aan beide kanten, Leesten en Warnsveld bevrijd. Op 6, 7 en 8 april vochten de Canadezen zich letterlijk van straat tot straat een weg naar de binnenstad. Vele boerderijen, huizen en bruggen werden verwoest, munitiedepots opgeblazen en op 8 april trokken de Duitsers zich met rubberbootjes over de IJssel terug naar De Hoven, langs het verwrongen metaal van de opgeblazen IJsselbruggen. Het zou nog tot 14 april duren voordat de laatste Duitse verzetshaarden in De Hoven waren gebroken. Zutphen was na een uitputtende en verwoestende strijd bevrijd!
🚴♂️ Stap op de fiets en beleef deze geschiedenis op locatie. De trotters blijven staan tot eind augustus 2025.
Fietsroute
Start bij de VVV (Houtmarkt 75) Zutphen of een willekeurig punt op de route. Klik op de kaart voor een vergroting.
1. Zicht vanuit Waterstraat richting Groenmarkt
Richting de Wijnhuistoren en voor de toren linksaf Lange Hofstraat. Tweede weg rechts Bakkerstraat. Einde weg staat de trotter in de Waterstraat*.
2. Zicht vanuit Rozengracht richting Barlheze
Rechtsaf richting Groenmarkt. Schuin links oversteken Barlheze. Deze straat uitfietsen. Trotter staat op einde van de weg*.
3. Zicht vanuit Molenstraat richting noorden
Rechtsaf richting Broederenkerk, rechtsaf Overwelving, doorrijden via Rijkenhage en Berkelsingel, op grote kruising met verkeerslichten rechtsaf; bij volgend verkeerslicht linksaf naar Warnsveldseweg. Dit is een lange weg. Bij de grote verkeerskruising met stoplichten oversteken richting Warnsveld (Rijksstraatweg), rechts aanhouden bij Y-splitsing naar Bonendaal eerste weg rechts naar Molenstraat*.
4. Zicht op locatie verwoeste Leestense molen
Molenstraat volgen naar links, op kruising rechtsaf naar Breegraven, (lange) weg blijven volgen, Na de Lidl rechtsaf Oranjedreef, (lange) weg blijven volgen Ooyerdreef, weg volgen/gaat over in Leestensedreef, op tweede kruising rechtsaf Leestenseweg*.
5. Zicht op locatie verwoeste boerderij Luchtenberg
Weg volgen, 1e weg rechts Haya van Someren-Downerlaan, 1e weg links Ien Dalessingel; op 3e kruising linksaf Joke Smitlaan; bij Y-splitsing rechts aanhouden Van Hoornlaan; 1e weg rechts Revelmanstraat/hoek Thiemeplein*.
6. Zicht op hoek Warnsveldseweg/ Rembrandtstraat vanuit Pr. Irenestraat
Vervolg de Revelmanstraat, over de brug links Ida Gerhardtsingel; weg blijven volgen, over Ooyerbrug / Keucheniusstraat; 2e afslag rechts (fietspad), eindeweg linksaf parallelweg op Piet Heinstraat, weg oversteken Berkellaan weg blijven volgen, einde weg links Warnsveldeseweg; 2e weg rechts Prinses Irenestraat*.
7. Hoek Schimmelpennincklaan/Van Hasseltstraat; wederopbouw
Weg blijven volgen, gaat over in Prinses Beatrixstraat, einde weg links Prins Bernhardlaan, bij rotonde rechtdoor Leeuweriklaan, over bruggetje direct rechts IJsbaanpad (fietspad), einde weg rechts Schimmelpennincklaan*.
8. Verwoeste Canadezenbrug Deventerweg
Schimmelpennincklaan volgen, 2e weg links, (direct) links aanhouden: Weg naar Laren; einde weg rechts Leeuweriklaan, einde weg links Deventerweg/ bij rotonde 1e weg rechts*.
9. Zicht op Nieuwstad 103-111, vanaf overzijde weg
Vervolg de weg (Coehoornsingel) einde weg*.
10. Verwoesting rond Noorderhaven; hoek Marstunnel/Coenenparkstraat
Rechtsaf Nieuwstad, op kruising rechtsaf Stationsplein; fietstunnel rechtsaf; Linksaf De Lijmerij*.
11. Zicht op/vanuit schuttersputje aan Vliegendijk
Rechtdoor, linksaf Marstunnel door; oversteken Looierstraat; rechtsaf Molengracht, oversteken naar Stationsplein/IJsselbrug; onderaan brug rechtsaf Weg naar Voorst, na viaduct 1e weg rechts, rechts aanhouden Vliegendijk*.
Voor wandelaars: halverwege de brug kunt u met een trap naar de uiterwaarden om richting de Weg naar Voorst te lopen.
12. Zicht op verwoesting IJsselbrug
Weg terug over IJsselbrug, oversteken, links naar grasperk*.
Finish: Terug via de Molengracht, 1e weg rechts, links en direct rechts Berkelkade, 1e weg links Groenmarkt / Eindpunt.
🔗 Meer weten? Bekijk het themajaar 80 jaar Vrijheid op Erfgoedcentrum Zutphen of ontdek de aankomende evenementen op 80jaarvrijheidzutphen.nl.