Communicatie tussen Hanzesteden

Stadsrekeningen Zutphen verzameld

Het Erfgoedcentrum Zutphen neemt deel aan het onderzoek Communicatie tussen Hanzesteden. Dit onderzoek wordt verricht door Maartje A.B aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. In 2023 hoopt zij op dit onderzoek te promoveren. Op basis van haar onderzoek zullen we de functie van de Hanze in onze regio beter begrijpen. Ook krijgen we meer duidelijkheid over de rol van Zutphen in het Hanzenetwerk.

Promotieonderzoek

Op 9 november 2018 werd aan de Radboud Universiteit in Nijmegen het startschot gegeven voor het promotieonderzoek Communicatie tussen Hanzesteden. Het onderzoek wordt uitgevoerd door historica Maartje A.B. (A.B. is een heuse achternaam en géén afkorting). In het Hanzeproject wordt de ontwikkeling van de stedelijke netwerken in het gebied rond de rivieren Rijn, Maas, Waal en IJssel en hun relatie tot de Hanze in kaart gebracht. De Hanze had als samenwerkingsverband van steden en kooplieden van de dertiende tot in de zeventiende eeuw grote invloed op handel en politiek in Europa. Het onderzoek richt zich op de communicatie die tussen de steden plaatsvond. Op die manier gaan we de functie van de Hanze voor deze regio beter begrijpen en krijgen we inzicht in de verschillende rollen die individuele steden en stedengroepen speelden in het Hanzenetwerk.

Deelname van Zutphen

Als een van de belangrijkste Hanzesteden van Nederland neemt Zutphen natuurlijk volop deel aan dit project. Zo is de gemeente Zutphen een van de subsidieverstrekkers. Daarnaast zijn onze Hanzestukken, die in 2006 vanwege het “Nationaal programma voor behoud van papieren erfgoed Metamorfoze” werden gescand, optimaal toegankelijk voor de onderzoekster.

Verder zal het Regionaal Archief Zutphen het onderzoek op andere manieren faciliteren, bijvoorbeeld:

  • Door de stadsrekeningen te scannen. Een van de specifieke bronnen die A.B. in haar onderzoek gebruikt, zijn de stadsrekeningen. De stad Zutphen heeft daarvan één van de meest complete series van Nederland. Van het jaar 1381 tot 1798 maakten de rentmeesters rekeningen op. Alle uitgaven van de stad werden daarin verantwoord. Zo ook de uitgaven die men deed voor de boden die boodschappen over Hanzeaangelegenheden moesten overbrengen. Maar liefst 450 inventarisnummers met in totaal bijna 40.000 pagina’s worden de komende maanden gescand. Voordat het scannen zelf begint, moeten de archiefstukken geprepareerd worden zodat ze goed op de foto komen. Als de scans klaar zijn, heeft niet alleen onderzoekster A.B. prachtig bronnenmateriaal maar elke andere onderzoeker die zich bezig houdt met het verleden van Zutphen.
  • Door transcripties te maken. De teksten op de scans laten zich niet doorzoeken. Pas als een oude tekst is getranscribeerd (omgezet naar leesbare letters) kan erop worden gezocht. Daar waar mogelijk zullen onze vrijwilligers worden ingezet voor transcriptiewerk. Zij hebben daarvoor eerder al een cursus gevolgd, zijn erg bedreven in dit ambacht en kennen het Zutphense handschrift. Overigens zijn in het verleden al aardig wat transcripties van onze stadsrekeningen opgeleverd.

Update (mei 2019)

De eerste set gescande stadsrekeningen zijn toegevoegd aan onze website. Het betreft de rekeningen van de overrentmeesters uit de periode 1445-1798. Deze serie overrentmeestersrekeningen is gescand door het bedrijf Picturae, specialist in het digitaliseren van erfgoedcollecties. In de loop van dit jaar volgen ook scans van de rekeningen van de onderrentmeesters. In totaal zullen circa 50.000 pagina's historische Zutphense rekeningen digitaal raadpleegbaar zijn.

Update (juli 2019)

Nu ook de rekeningen van de onderrentmeesters zijn gescand, kan iedereen online onderzoek doen in alle oude stadsrekeningen van Zutphen. De afgelopen maanden werd deze tweede en laatste set rekeningen geprepareerd voor een goed digitaliseringsproces. Vervolgens ging de serie op transport naar Heerhugowaard om daar op hoog niveau te worden gescand. Het verschil tussen de rekeningen van de onderrentmeesters en die van de overrentmeesters is subtiel en zeker niet altijd consequent. Het onderscheid is gemaakt in de vijftiende eeuw en heeft vooral te maken met het vastleggen van de “vaste uitkeringen” door de onderrentmeesters. Voor wie meer wil weten over de stadsrekeningen en de rentmeesters is dit informatieblad gemaakt.

Update (januari 2021)

In onderstaand filmpje stelt Maartje A.B. haar onderzoek voor. Ze mocht deze video maken, omdat zij eind 2019 de Video Grant won, een prijs van de Graduate School for Humanities van de Radboud Universiteit.

Update (mei 2022)

Een van de instrumenten die Maart A.B. gebruikt vaar haar onderzoek is Viabundus. Dit is een rekeninstrument voor reizen in de Hanzetijd. Zie dit artikel op onze portal.

Volg het project

Maartje A.B. hoopt in 2023 te promoveren. Haar vorderingen, resultaten en ervaringen presenteert zij door lezingen en presentaties te houden. Ook zullen er (deel-)artikelen van haar hand verschijnen. Maar u kunt haar ook “dagelijks” volgen door haar blog te lezen.