Gemeentelijke jaarverslagen

Elke gemeente moest volgens de Gemeentewet van 1851 jaarlijks een verslag inleveren bij de provincie. Dit moest een "uitvoerig en beredeneerd verslag van den toestand der gemeente" zijn. Het verslag werd door burgemeester en wethouders aangeboden aan de raad.

• Indeling
• Opgeheven
• Welke informatie bieden de jaarverslagen?
• Welke jaarverslag heeft het RAZ?
• Wat is elders te vinden?
• Internet

Indeling

Het verslag had een vaste indeling. In de eerste jaren waren de verslagen nog erg beknopt en bleef het aantal pagina’s beperkt tot een stuk of twintig. Later werd de indeling meerdere keren herzien en uitgebreid. Met flink wat bijlagen die de verschillende gemeentelijke taken tot in detail verantwoordden, kwam het aantal pagina’s soms wel op zeshonderd of meer.

Opgeheven

Bij de zogenaamde Vereenvoudigingswet van 1937 verdween de verplichting om jaarlijks een gemeenteverslag samen te stellen en in te leveren. De reden was dat het nut van het verslag niet opwoog tegen de daaraan verbonden arbeid en kosten. In 1948 besloot ook de gemeenteraad van Zutphen het uitbrengen van het jaarverslag op te heffen. Het gedrukte verslag kostte de gemeente teveel tijd ("zeker nu er zoveel ander, meer urgent werk valt te doen") en vooral teveel geld. Voor het drukken van de 55 exemplaren van het verslag van 1944 ontving de gemeente een rekening van ruim 1600 gulden. Eén verslag kostte dus bijna 30 gulden, omgerekend ruim 400 euro! Jaarverslag 1945 werd het laatste verslag volgens het oude model. Het jaarverslag 1946 dat in concept klaar was, is niet meer gedrukt.

Waar kleinere gemeenten als Brummen en Warnsveld gebruik maakten van gedrukte formulieren die met pen werden ingevuld, koos de gemeente Zutphen vanaf het allereerste jaar voor een verslag in geheel gedrukte vorm.

Welke informatie bieden de jaarverslagen?

Jaarverslagen werden volgens een vastgesteld rubriekenschema ingedeeld. Ofschoon dit schema herhaaldelijk is aangepast kunt u in een doorsnee jaarverslag de volgende onderwerpen aantreffen:

• Bevolkingsgegevens (o.a. aantal inwoners, aantal huwelijken, bevolking in evt. aanwezige gevangenissen en gestichten)
• Verkiezingen
• Gemeentebestuur (o.a. namen college, ambtenaren, plaatselijke verordeningen, archiefgegevens)
• Geldmiddelen
• Gemeente-eigendommen (o.a. gegevens over gebouwen, wegen en voetpaden, havens, begraafplaatsen)
• Medische gegevens (o.a. afvoer vuil, schoonhouden water, heersende ziekten, begraven lijken, beloning van artsen, inentingen, toezicht op prostitutie en toezicht op levensmiddelen)
• Gemeentepolitie, nationale militie, schutterij en dienstplicht
• Kerkelijke zaken
• Onderwijs, kunsten en wetenschappen (o.a. namen onderwijzers, opgave aantal leerlingen, gegevens over de schoolgebouwen, bibliotheken en tentoonstellingen)
• Armenzorg
• Landbouw en veeteelt (o.a. oppervlakte gewassen en vruchten en toestand van de veestapel)
• Nijverheid, handel en scheepvaart

Voor de kleinere gemeenten geldt dat veel van de voorgeschreven rubrieken niet of summier werden ingevuld. Meestal verstrekken die jaarverslagen dan uitsluitend wat basisgegevens. De Zutphense jaarverslagen daarentegen bieden overvloedig veel informatie. In de talloze bijlagen vindt u bijvoorbeeld een verslag van de Vleeskeuringsdienst met diverse tabellen en complete archiefinventarissen.

Welke jaarverslagen heeft het RAZ?

Overzicht van de jaarverslagen per gemeente:

Wat is elders te vinden?

Omdat de gemeente verplicht was een verslag in te leveren bij de provincie, zijn de jaarverslagen ook in het provinciale archief terug te vinden. Voor de (voormalige) gemeenten aangesloten bij het Regionaal Archief Zutphen kunt u de jaarverslagen inzien bij het Gelders Archief in Arnhem.

Internet

De jaarverslagen van de gemeente Zutphen uit de periode 1851-1945 zijn via de periodiekviewer te bekijken. Het is mogelijk om de boeken bladzijde voor bladzijde door te lezen, maar ook kan er worden gezocht op elke willekeurige gebeurtenis, een straat, persoon of onderwerp. Eenmaal iets gevonden, is het mogelijk kosteloos een afdruk te maken. Bij het ingeven van zoektermen dient u er rekening mee te houden dat de OCR-techniek niet volmaakt is. Vanwege het lettertype wordt bijvoorbeeld een F soms voor een B aangezien of een I voor een l.

Naar boven